Dorpskerk Barendrecht, Hemelvaart 2008  ds. Ph. van Wijk

Johannes 17 : 1-5  ‘Vader, verheerlijk uw Zoon’  en Olivier Messiaen:  l’Ascencion

 

Lieve gemeente,

 

Waar en wat is nu de hemel? We zouden er best een goede documentaire willen zien.

Helaas werkt het zo niet. Zeker niet voor ons, mensen van oeverloze prikkeling van zintuigen. Ik begrijp anderzijds wel dat we best eens wat concreter mogen zijn over de hemel. Ik raad u aan om eens C.S. Lewis te lezen.

Maar vandaag kies ik een andere insteek.

 

Vandaag vertelt Olivier Messiaen ons de hemelvaart. Hij behoort tot de grootste componisten van de twintigste eeuw, en dit jaar vieren we dat hij honderd jaar geleden werd geboren. En daarom willen we op deze Hemelvaart zijn compositie lAscenscion laten horen, geschreven op zijn tweeëntwintigste.

Het klinkt niet direct feestelijk. Integendeel. Het begint met dissonanten. Slecht klinkende accoorden. Bede uit de diepte. Het verlangen van Christus om dwars door de baaierd van verschrikking die over Hem komt toch thuis te komen. Te overwinnen en werkelijk binnen te komen in het ‘thuis’ van de liefde.

Dat verlangen vertolkt Messiaen in phrasen, muzikale zinnen, met dissonanten, disharmonie, pijn. Zuchtend, schreeuwend verlangen. Gebed. Vader verheerlijk uw Zoon. En dan, uiteindelijk – letterlijk aan het einde van iedere regel wordt dat verlangen vervuld. Dan lossen die pijnlijke, lelijke dissonanten zich op in harmonie. In vrede. Dat is antwoord van de Vader. De vervulde hoop. Dat is hemelvaart: binnen mogen komen in de echte vrede.

Om het duidelijk te maken, en ook om straks de taal van de muziek ook enigszins te begrijpen laat Hans alvast de eerste zin, de eerste phrase horen.

 

 

Straks zullen er zo meer phrasen zijn. Steeds langer. Steeds de dissonanten, het verlangen, maar ook steeds meer glorie! Vader, verheerlijk uw Zoon!

Wat Messiaen zo goed weergeeft is dat Hemelvaart niet op zich staat. Zoals je geen enkel feest rond Christus geďsoleerd kunt vieren. Die uitbundige viering met Kerst en daarna het per feest verder terugzakken van de belangstelling getuigt niet van veel inzicht in wat we werkelijk aan Jezus Christus hebben.

 

En zo ziet Messiaen ook terecht de Hemelvaart. Hij laat die opkomen vanuit dat gebed, waarvan Johannes vertelt dat Jezus dat vlak voor al die diepgaande gebeurtenissen heeft gebeden. Tafelgebed. Straks komt de nacht. Dan wordt Hij verraden. Veroordeeld. Smadelijk gedood. Het kwaad staat op uitbarsten. Het zou je maar gebeuren. En je zou je er maar zo bewust van zijn, hoe afgrondelijk je in de diepte gestoten wordt. Dat is eerder hellevaart. Mensen onder ons die door anderen in de steek zijn gelaten, vernederd, verstoten, kunnen het een beetje aanvoelen.

Maar daarachter heeft Jezus volgehouden dat Hij geloofde in een Vader die de wereld niet verloren zou laten gaan. Een Vader die achter de sluier van pijn en moeite en kwaad zijn Rijk al voor ons klaar houdt. Hij heeft volgehouden dat de Vader dat Rijk van heerlijkheid, het Rijk van de hemel openen zou.

 

Als ik in de wereld kijk, gemeente, dan kan ik alleen maar die pijn beamen. Er zijn van die momenten dat een ongekend heimwee, en een diep verlangen naar verlossing over je komt. Vooral als je merkt dat ongerechtigheid en onwaarachtigheid zoveel kansen krijgen en zoveel krachten onder de mensen hebben.

Dichtbij voel je dat soms. Als mensen in je omgeving kiezen voor verraad. Kiezen voor het comfort van te zwijgen. Kiezen voor het gemakkelijke van hun eigen hachje. En dan anderen in de kou laten staan. Snijdend pijn kan dat doen. En vooral als je dan ziet dat de pogingen om het goed te doen en een oprechte weg te gaan alleen maar belachelijk schijnen.

Als je ziet dat in de wereld zoveel ongelijkheid en zoveel onmacht is tegenover de structuren van kwaad. Een voorbeeld daarvan: deze week hoorde ik in de auto op de radio dat je op dit moment kunt speculeren door te beleggen in voedselproductie. Want overal komt schaarste op. Dan word je dus rijk omdat je de schuur met de sleutel van je belegging nog even dicht houdt, zodat de vraag en zeg maar: de nood voor velen nog hoger wordt, en je voorraden dus nog meer opbrengen. Beleggen in hongersnood, zogezegd. En de grote structuren van deze wereld zijn zo, dat het ook daadwerkelijk gebeurt.

Het ongekende heimwee, het pijnlijke verlangen naar overwinning over al wat de wereld tot een hel maakt. Dat horen we in de bede van Jezus.

 

En bij Jezus is het dan ook het tot het uiterste beproefde geloofsvertrouwen dat zijn strijd tegen het kwaad, die nu op het hoogtepunt staat, niet tevergeefs zal zijn. Niet in onmacht zal eindigen. Hoeveel macht Hij daarin juist ook verzaken moet. Maar dat achter al die onmacht de glorie van de enige echte macht, namelijk de macht van de liefde, de macht van het echte licht tevoorschijn zal komen.

 

En zo heeft Hij ook antwoord gekregen. Zo is Hij ten hemel gevaren. Dat is maar niet een reisje dat zo terloops in de agenda is geplaatst, en niet het plot van een goedkoop verhaal waar je een goed eind aan moet breien, maar het is de uiteindelijke voltooiing van het gevecht naar en om de liefde. Als Hij ten hemel vaart dan wil dat zeggen dat Hij het totaal van de krachten van liefde heeft opengelegd. Dat Hij zelf al de ruimte van de voltooide liefde binnentreedt. Dat de Vader de coulissen al even opzij schuift en Hij als de kwartiermaker ons voor gaat.

Concreet: dat ons verlangen en onze pijn, ons hopen en geloven, onze vertwijfeling soms en ons heimwee toch niet tevergeefs zijn. Dat werkelijk het Rijk van ultieme vrede en herschepping, van voltooide liefde en volmaaktheid open gaat. Want Jezus is al door die barričres heen gegaan en heeft dat al voor ons opengelegd.

 

Verheerlijking betekent voor Jezus dan niet dat Hij nu handenwrijvend aan de touwtjes van de macht kan trekken, zoals dat in onze wereld zo vaak gebeurt, en dan ook zo vaak corrumpeert.

Maar die verheerlijking betekent dat Hij die afschuwelijke weg van doortocht door het kwaad niet voor niets heeft gemaakt. Hij heeft de overkant behaald, en is daarmee een zeker teken dat ook wij de overkant halen zullen.

 

Toen ik Hans vroeg om me iets uit te leggen over lAscencion dat hij zal spelen, schreef hij: dat je als organist door de dissonanten moet heen spelen richting de oplossing. Het is voor de organist voortdurend een pijnlijke tocht, die per zin langer wordt. Maar ook steeds meer glorie en vreugde tevoorschijn brengt. Beweging door de pijn van de dood heen naar het leven, de liefde.

 

Volhouden, zeggen we daarom vanmorgen ook tegen elkaar. Christus heeft zich door de verlatenheid heen gebeden en door alle dissonanten van het kwaad heen heeft Hij de glorie bereikt. Het Rijk van liefde. De hemel.

Volhouden dus, als je voor jezelf het gevoel hebt dat er zoveel pijn zit. Als je heimwee soms te zwaar op je drukt. Je verlangen naar vrede. Je er doorheen bidden. Niet in eigen kracht. Maar in navolging van Jezus. Geďnspireerd door zijn volharding. Aangeraakt door de genade die Hij daarin heeft getoond.

 

We moeten er tegen waken dat we al met Jezus in de hemel willen zitten. Je kunt dat niet eerder dichterbij trekken dan dat het echt voor ons open zal gaan. Maar in alle heimwee naar voltooiing en naar het Rijk van God mogen we wel blijven geloven dat Jezus Christus ons is voorgegaan.

Dat is niet iets vaags. Concreet: het ultieme gevecht tegen het kwaad is door Jezus gewonnen. En als zijn Vader Hem opwekt is de ongekende vreugde van dat gegeven de kroon. Daarmee doorbreekt Jezus de begrensdheid van de wereld. Komt binnen in de hemel. Het is de kroon op het werk. Het goede, de liefde heeft het gewonnen.

En zijn Geest, ons met Pinksteren gegeven blijft voortdurend richting voor ons wijzen en bemoedigend de kracht verlenen om het vol te houden. Daar moeten we het met Pinksteren over hebben. Maar dan gaat het over het feit dat we ook zelf aangeraakt worden door het goede. Vreugdevol. Jawel, nog steeds toch heel fragmentarisch. Maar toch. Tot de wereld geheel gewonnen zal zijn.

Amen.