Dorpskerk Barendrecht, Paasmorgen 2010

Ds. Ph. van Wijk

 

Lieve gemeente,

 

Petrus en Johannes: een hoofdrol in dit Paasevangelie.

 

Samen waren ze het diepst doorgedrongen tot in het proces tegen Jezus. De andere discipelen waren kennelijk al met de staart tussen de benen afgedropen, maar zij sluipen achter de bende als die Jezus geboeid afvoeren naar het paleis van de hogepriester. Daar aangekomen ziet Johannes kans om mee naar binnen te gaan en Petrus blijft buiten. Johannes kent de hogepriester, en durft er binnen. Petrus kennelijk niet. Even later komt Johannes weer naar buiten, en weet de portierster er van te overtuigen dat ze Petrus ook gerust binnen kan laten.

Overigens zie je bij het opstandingsverhaal het tegenovergestelde gebeuren. Daar gaat eerst Petrus naar binnen, en dan komt Johannes daar achteraan. Zulke details zijn in het Johannesevangelie altijd van belang.

In elk geval: zij beiden zijn tot in het hart van het proces getuigen. Waarbij Petrus in het verhaal de rol speelt van de verrader, de verloochenaar op de meest vergaande manier. Drie maal.

 

En daarom ook schildert dit evangelie hoe juist deze twee het dichtst bij de plek van de opstanding komen. Bij het lege graf. Waarbij je de omgekeerde volgorde ziet. Daar gaat eerst Petrus naar binnen, en dan pas volgt Johannes.

 

En die twee komen ook weer terug bij de verschijning van de Opgestane bij het Meer van Tiberias. Petrus wordt daar weer tot driemaal toe aan zijn verloochening herinnerd en er bovenuit getild. En daarbij wordt Johannes dan ook weer uitdrukkelijk genoemd.

 

De opstanding zelf is in deze prachtige verhaalstructuur het middelpunt, van waaruit alles omgekeerd wordt.

Duidelijk is in elk geval dat die twee een sleutelrol spelen in het verhaal van de dood en de opstanding van Jezus. Waarbij in het bijzonder de rol van Petrus in het oog springt. De uitvoerige beschrijving van de verloochening. De uitvoerige beschrijving van zijn genadige heropneming in de groep van de apostelen.

 

En het behoeft niet zoveel toelichting dat zij het zijn die onmiddellijk de gang naar het graf maken, als de eerste geruchten hen bereiken dat daar iets aan de hand moet zijn. Ze zijn de meest gepassioneerde volgelingen van Jezus geweest.

 

Stel je voor, gemeente, dat je iemand hebt gevolgd, en je bestaan aan iemand hebt opgehangen. Stel je voor dat je je baan vaarwel zegt, en je familie gedag zegt, en met iemand mee gaat doen in een beweging, een onderneming, waar je helemaal in op gaat. Een paar jaar lang. Een leider volgt in wie je gelooft. Een goddelijke leider. Gelooft dat hij de actuele situatie volledig zal veranderen. Een nieuwe toekomst. Maar dat uiteindelijk alles op een mislukking uitdraait. Dat de grote goddelijke leider als een crimineel wordt gearresteerd en ter dood veroordeeld wordt en daadwerkelijk geëxecuteerd. Dat hij dus niet waarmaakt waar je in geloofde. En dat je op het moment dat dat gebeurt de leider ook nog een keer verloochent.

Wat een vreselijke desillusie. Het is dus niet waar, wat je van Hem verwachtte. Het is dus bedrog geweest. Dit is het einde van je levensproject. Want je was zo heilig overtuigd van het feit dat dit werkelijk de figuur was die werkelijk alles zou veranderen. Elke  hoop vervlogen. Je leven is daarmee op de klippen gelopen.

En vervolgens zit je met de vreselijke schuldgevoelens dat je op het moment dat het er op aan kwam de leider hebt afgezworen. Ik bij hem horen? - absoluut niet! Die man? - nooit van gehoord!! Dat is niet minder dan mede schuldig zijn aan de moord op hem. Je hebt iemand geslachtofferd. En je kunt er niet om heen dat je hem niet alleen met overtuiging volgde, maar ook een intense vorm van betrokken liefde had en door de leider geliefd werd. Dat je zo verraad hebt gepleegd. Je weet tot in het diepst van je bestaan dat de betrokkene onschuldig was en toch heb je voor jezelf gekozen. En daarmee is je leven definitief alle glans ontnomen. Alles wat volgen zal kan deze last niet wegnemen. Je leven is voorgoed gebroken.

 

Vooral dat laatste is het zwaarst, denk ik. Berouw over verraad aan iemand die onschuldig is vermoord. Nooit meer goed te maken. De rest van je leven leef je wel, maar je bent voorgoed dood.

Je hoopt alleen dat je het een beetje vergeten kunt. Dat je het in figuurlijke zin begraven kunt. Een dikke zware steen er op. Je probeert verder te leven. Misschien lukt het ook nog wel een stuk. Maar op de bodem van je bestaan ben je dood. 

En daarom is het vooral voor Petrus nog geen geruststellende gedachte dat hij een leeg graf aantreft. De dikke steen eraf. Het maakt het nog veel onzekerder. Gaat het nu ook nog rondspoken? Juist door dat lege graf lijkt Petrus de enige manier om nog wat verder te leven ook nog afgesneden te zijn. Daarom gaan ze naar huis. De deur stijf dicht. Zware sloten er op. Op de avond van de eerste dag zitten de elf nog achter gesloten deuren. Bang voor hun hachje,  omdat ze aan deze misdadiger gelieerd zijn. En volkomen in hun cirkel gesloten omdat ze verraad hebben gepleegd.

 

En in dat licht is Pasen zo’n ongekend gegeven. Zo’n ongekende gave.

Dat was het eerst aan Jezus zelf. De enige feiten die Hij kende waren die van een wereld die Hem tot op de laatste vriend in de steek liet. Van zijn onafwendbaar lot vermoord te worden. Dat de Vader Hem op de vroege morgen opwekt tot leven is een ongekende gave. Dat had Hij wel van zijn Vader geloofd. Maar dat had Hij niet als een feitelijk en onomstotelijk en juridisch onwrikbaar gegeven op zak. Dat de Vader het doet is een geschenk;  puur geschenk.

 

En dat is de ongekend verrassende en prachtige gave aan de leerlingen. Aan Petrus. Dat Jezus weer terug is in hun midden. Dat Hij de avond van diezelfde dag daar zomaar dwars door alles heen aanwezig is. Een levende dode. Een geslachtofferde die er nochtans weer is. Zonder wraak. Zonder genoegdoening. Shalom! Een geschenk van pure vergeving.

Pasen, gemeente is eerst en vooral een doorbraak door alle onmogelijkheid van de dood en van het geweld dat mensen aan elkaar plegen. Geweld dat nooit meer goedgemaakt zou kunnen worden.

Dat je degene die je door jouw verraad ook de doodsteek hebt gegeven, weer in je midden terugziet als pure gave van vergeving: dat is de enige weg van leven. Werkelijk leven. Waar je zelf door de dood heengegaan bent. Er is van Gods kant een geschenk. Niet alleen aan Petrus. Maar aan de ganse mensheid, die zijn Zoon had vermoord.

 

En daar ligt de parallel met het Exodus-verhaal. In de nacht uitgetrokken uit Egypte. Maar dan loopt de weg volkomen dood. De machten van kwaad halen hen in. Dit is hun dood. “Waren er soms in Egypte geen graven, dat u ons hebt meegenomen om in de woestijn te sterven.” De dood voor ogen. En het is een pure gave van genade dat God de weg dwars door de zee heen opent. En dat de machten van het kwaad in diezelfde zee verdrinken. Een toekomst naar een nieuw bestaan open!

 

Gemeente, Jezus leeft niet zomaar verder. Het is niet zo dat door een of ander medisch wonder de dood ongedaan is gemaakt. Gesteld dat Hij 33 was toen Hij op Goede Vrijdag stierf, en dat Hij op Stille Zaterdag jarig zou zijn geweest. Hoe oud was Hij dan toen Hij opstond?  Was Hij toen 34? Nee. Maar dan was Hij de 33 jarige levende dode. Zo leeft Hij. Als de vermoorde. Het slachtoffer. Dat is nu voor altijd aanwezig. Niet om te stalken. Niet om te zeggen: kijk maar eens goed naar Mij. Jullie vuile onrechtvaardige moordenaars. Jullie nare verloochenaars. Ik zal jullie voortdurend komen plagen met mijn aanwezigheid. Dat zou de leer van oog om oog zijn. Maar als pure vergeving. Als ongekend vreugdevol geschenk van liefde. Volstrekt vrije genade.

 

Daarom is Pasen de grote vervolgstap van Kerstfeest. Op Kerstfeest jubelen we over vrede op aarde. Maar concreet wordt dat pas in Pasen. Want daar wordt heel onze menselijke manier van doen doorbroken. Wij zitten altijd in de sfeer van leer om leer. Van betaling en boete en wraak en genoegdoening. Maak eens een diepgaande en eerlijke analyse van al uw menselijke verhoudingen. Maar eens en vooral is Pasen de weg van pure vrije liefde. Zo is de Exodus voltrokken uit de manier van mens-zijn die de hele wereld vasthoudt in de greep van het kwaad en het geweld. Hij bevrijdt met deze aanwezigheid zijn mensenkinderen. Jezus Messias! De enige weg van vrede voor de wereld en de mensen is mogelijk geworden.

De dood, het geweld, de gevangenschap, het diepste probleem van de wereld is uit zijn voegen getild. De deur naar het leven staat voor eeuwig open.

Amen.