Dorpskerk Barendrecht, zondag 18 april 2010  Misericordia Domini’.

Ds. Ph. van Wijk.

Openbaring 5, Lucas 24 : 35-48

Heilige Doop van Pim Bastiaanse

 

Doopouders, gemeente,

 

Hoe kan het toch dat iedereen Lucia de Berk als ‘engel des doods’ is gaan zien? Hoe kan het dat bekwame juristen in dit moderne heksenproces zijn meegesleept? Hoe kan het dat goede collega’s haar gingen zien als een kwaadaardige persoon?

Dat vind ik eigenlijk een angstige, een verontrustende vraag, gemeente.

Op een flat in een stad in het midden des lands woont een dominee, die totaal gebroken is door het feit dat hij het veld heeft moeten ruimen omdat zijn collega het voor elkaar had gekregen om de gemeente tegen hem op te stoken. Achteraf hebben kerkelijke bestuurders van de provincie moeten toegeven dat hem onrecht was aangedaan. Zelf heb ik er in 2001 mijn bestuursfunctie in de kerkprovincie voor neergelegd, omdat het bestuur niet bereid was het voor het slachtoffer op te nemen. Hoe kan het dat zulk onrecht in de kerk kan bestaan?

Hoe kan het dat in Middeleeuwse heksenprocessen iedereen in een gemeenschap overtuigd was van de kwaadaardigheid van wat we nu zien als onschuldige mensen?

Hoe kan het dat Hitler miljoenen achter zich gekregen heeft die de visie gingen koesteren dat bepaalde mensenrassen, Joden in het bijzonder, inferieur waren en uitgeroeid moesten worden?

Hoe kan het dat in Rwanda de ene stam de andere totaal wil vernietigen? Genocide in 1994.

Hoe kan het dat in de eerste eeuw na Christus de christenen en de joden in het Romeinse Rijk het hebben moeten ontgelden, terwijl het misschien wel de meest vreedzame burgers waren, en ze bij bosjes zijn uitgemoord, gevangen gezet, mishandeld, en overal buitengesloten?

Wie daar in zit, wie het overkomt, wie er het slachtoffer van is, weet hoe angstig en diep verwarrend deze vragen zijn. Het besef dat er machten aan het werk zijn, die kennelijk iedereen een roes bezorgen. Een besmettelijkheid van het kwaad, waarin je meegenomen wordt, en waarin onschuldige mensen het kwaad wordt aangewreven. Ongekend veel geweld wordt aangedaan.

Op kleine schaal. In alle gemeenschappen. Op grote schaal, zie de voorbeelden van het Romeinse Rijk, van Hitler, van genocide.

Ieder van ons kan in zo’n roes worden meegenomen. Sterker: dat gebeurt in ons aller leven. En oneindig veel vaker dan u nu misschien van uzelf onderkent. En precies dat geeft aan dat er een probleem is. Dat is de cirkel. Je ziet het niet. Je denkt dat het waar is dat iemand dit of dat gedaan heeft of zus of zo in elkaar steekt. Je hebt een bepaald oordeel over iemand.

 

Het is de angstige vraag die achter het visioen ligt dat we in Openbaring 5 hebben gelezen. De angstige vraag van de gemeente voor wie dit visioen is geschreven. Ze zijn onschuldige slachtoffers van vreselijke genocideachtige processen. Ze zijn de zondebokken van de samenleving. Onschuldig. Als de wereld zo in elkaar steekt, kan de wereld dan ooit verlost worden van het geweld? Als mensen zo blind zijn voor hun eigen geweld kan het op aarde ooit goed worden?

Wie is bij machte de met zeven zegels verzegelde boekrollen van de geschiedenis bevrijdend open te breken?

Dat zijn afgrondelijke vragen, gemeente, voor wie dat maar even echt tot zich door laat dringen. En zeker voor wie zelf slachtoffer is van zulke processen.

Misschien, gemeente, heeft de roes van de welvaart en de relatieve vrede waarin wij verkeren wel een zodanig dempende werking op ons dat we nauwelijks de diepte en angst van deze vragen meer beseffen. De hele wereld ligt open in onze informatie- en communicatiewereld. Maar we hebben een afweermechanisme tegen de geschiedenisangst die ons eigenlijk elke dag getoond wordt.

Verontrust en angstig worden we pas als ons eigen leven of toekomst in het geding is. Daar roepen we God aan. Dat is wel begrijpelijk. Maar laten we de diepe vraag naar de werkelijke verlossing van de wereld en de bevrijdende doorbraak van werkelijk heil in de wereld ook tot ons door laten dringen. Niet alleen maar in private spiritualiteit. Niet alleen maar in individualistische godservaring. Die is vaak ook een vlucht in een klein veilig wereldje.

 

In het visioen is het Lam dat ‘staat als geslacht’ de overwinnaar over deze angstige geschiedeniskrachten. Hij breekt de zegels. Waar de wereld vast zit maakt hij die weer open.

Er is even sprake van de leeuw uit de stam van Juda. Maar die aanduiding heeft nog altijd iets in zich van het verlangen naar onbegrensde kracht, waardoor je alles kunt overwinnen. In zijn moderne vorm zou dat de supermogendheid zijn, die de wereld een nieuwe orde zou kunnen opleggen.

Maar het is niet de leeuw uit de stam van Juda die overwint, maar het Lam ‘dat staat als geslacht’!

Dat duidt, dat begrijpen we wel, denk ik, op Jezus Christus. Het ten onrechte gedode slachtoffer. Dé zondebok van de geschiedenis. De slachting is precies dat proces geweest waarmee we de preek begonnen. Een proces waarin iedereen Hem is gaan zien als kwaadaardig, gevaarlijk. Een proces waarin ook zijn vrienden uiteindelijk zijn gezwicht. Een proces waarin eigenlijk nauwkeurig en ontmaskerend aan het licht is gekomen welke diep probleem er in de mensheid zit.

 

We hebben in het doopgesprek gesproken over de erfzonde. Een oude formulering: ‘de mens is geneigd tot alle kwaad’.  Dat vinden we geen prettige aanduiding. Maar wie realistisch in de wereld staat hoeft die aanduiding geen exclusief goed voor ultra-orthodoxe groeperingen te laten zijn. Eén van de aspecten van de erfzonde is die blindheid waarin mensen samenklonteren in zo’n zondebokproces. Erfelijk bepaalde blindheid voor ons eigen geweld.

En precies daar, gemeente ligt de kern van het wereldomvattende drama van de redding. Het Lam van God dat zich liet slachten. Jezus.

Hij heeft het blinde proces ontmaskerd. Door het op ultieme wijze te ondergaan. Hij heeft er de prijs voor betaald. Een menselijke drama. Maar in van boven, van God komende mogelijkheid en diepte van inzicht. Hij was mens en God in die weg.

 

En die ontmaskering kon alleen voltooid worden als die ook onder de mensen gebracht zou worden. De opstanding is een onlosmakelijk vervolg op de kruisiging. Jezus is verschenen onder zijn leerlingen. Dat kan niet anders. Zij hebben Hem reëel gezien. Van een geestverschijning zouden ze alleen maar angstig geworden zijn. En van hun eigen herinnering zouden ze van ellende zijn gestorven. Ze hadden hem immers verraden. Maar wat een kracht dat Hij er is in hun midden. Reëel. Hoe het precies zit weet ik niet. Maar Hij is er. En als geslacht is Hij er. Toont zijn wonden. Maar dan met een kracht en een manier van doen die hen duidelijk maakt dat het diepste probleem, het menselijk verraad en het menselijk kwaad waar ze zelf deel van uit maakten, ook overwonnen is. Door de absolute liefde van de vergeving en de trouw.

 

En wat in dat kleine perspectief van dat huis in Jeruzalem een bevrijding aanduidde, en ook zo werd begrepen, dat wordt in het grote perspectief van de wereldgeschiedenis gezet in het visioen van troost voor de onderdrukte christenen van de eerste eeuw, die vermalen worden door de strijdwagen van de geschiedenis. Het onrecht van het almachtige Romeinse Rijk, de keizer. En je kunt de jubel begrijpen die in dit verhaal is neergelegd. Als waar is dat de diepste bron van kwaad van de geschiedenis uit zijn voegen is getild in het drama van Jezus, dan komt Hem alle jubel en alle glorie toe.

 

Kruis en opstanding, in het visioen samengevat in : het Lam dat staat als geslacht, vormen de kracht die het diepste probleem van de geschiedenis heeft opengebroken.

En zelfs in het kleine perspectief van een kindje dat gedoopt wordt. We hebben Pim vandaag in een nieuw perspectief gezet. Door hem in de Doop te verbinden met dat drama van heil dat zich aan Jezus voltrok.

Want dat is het bijzondere aan dat drama: dat is de wereld in gegaan. Een getuigenis waar we deel van zijn uitmaken. Wij zijn mensen van de Opstanding. En dit drama heeft in beginsel de wereld veranderd. Daarvan maken ook wij deel uit. Als gave van genade. En als roeping van ons leven. Helaas ben ik nu niet meer in de gelegenheid om de reikwijdte van gebeurtenis met Jezus voor nu verder duidelijk te maken. Maar voor nu: de lof van ons leven komt Jezus Christus toe. Omdat Hij de wereldgeschiedenis tot bevrijding heeft gebracht. Omdat Hij de door ons vermoorde God is, die ons vergevend tot nieuw leven brengt.

Amen.