Dorpskerk Barendrecht, zondag 15 februari 2009, ds. Ph. van Wijk

Bevestiging van ambtsdragers

 

Marcus 1,40-45

 

Lieve gemeente,

 

We zijn zo gewend aan onze hoog ontwikkelde medische zorg, dat het best lastig is om zulke genezingsverhalen uit de Bijbel goed te lezen en te begrijpen.

Maar  waarom zouden mensen onrein zijn als ze aan lepra lijden? En een offer moeten brengen als ze genezen worden?

En waarom stuurt Jezus hem wel heel hardhandig weg? Hij valt tegen hem uit en jaagt hem weg. Zo vertaalt de Naardense Bijbel terecht en veel beter dan de NBV.

En waarom moet hij zijn mond absoluut dicht houden over zijn genezing? Dat is toch wel heel merkwaardig?

En waarom kan Jezus niet meer in de steden blijven, maar moet hij in de wildernis buiten verblijven?

 

Om met die eerste vraag te beginnen. Een leproze was onrein. We hebben de neiging om te denken: natuurlijk. Lepra is besmettelijk. Dat is onrein. Blijf uit de buurt.

Maar er is veel meer aan de hand. Onrein is een ritueel begrip. Jij als persoon deugt eigenlijk niet. Je bent gevaarlijk, besmettelijk. Daarom mag je niet zomaar in de stad komen. Buiten de deur blijven graag. Wij zijn goed en jij bent slecht, als ik het wat overdreven zeg. Je mag er niet meer bij horen. En als het over is, is het maar niet zo over. Er moet eerst een offer komen. God moet eerst wel worden tevreden gesteld met een offer voor jij weer echt bij ons hoort.

Laten we er oog voor hebben dat die primitieve manier van denken echt nog niet helemaal uitgestorven is. O zo makkelijk en o zo snel weten wij ook wel mensen of groepen aan te wijzen, die we buiten sluiten, omdat we er bang voor zijn. Omdat we denken dat ze niet deugen. Wij verbranden geen heksen meer. Wij zetten geen besmettelijke zieken meer buiten de bebouwde kom. Maar we laten ons toch wel heel makkelijk meeslepen vaak in het denken dat bepaalde mensen er niet bij horen. Het is eigen aan ons mens-zijn om uit te sluiten of buiten te sluiten. Wij hebben altijd weer zondebokken nodig. Aanwijzen dat die of die bevolkingsgroep of deze of gene partij niet deugt. Ook wij mijden soms mensen alsof ze besmettelijk zijn. Om daarmee onze eigen groep als goed en veilig te bevestigen. En daarmee ook verbergend wat we onderling aan botsingen en spanningen hebben.

En Jezus doorziet en doorvoelt heel dat systeem tot op het bot. Ik denk dat Hij daarom zo kort door de bocht is als Hij die man weg stuurt. Eerst doorbreekt Hij het systeem. Hij raakt de man aan. Pakt hem vast. Is niet bang om zelf met een verkeerde geest besmet te worden, zoals al de mensen om Hem heen dat wel waren. Maar met het systeem wil Hij eigenlijk niet te maken hebben. Het systeem van ritueel rein en onrein.

 

Als er vandaag ambtsdragers aantreden dan ligt daar hun roeping. De gemeente helpen om van het wij-zij denken af te komen. Om allerlei onderhuidse patronen waarin mensen elkaar zeer oneigenlijk afschrijven te doorzien en er voor op te komen. Voor wie door de samenleving met de nek worden aangezien. En zij mogen de gemeente ook telkens weer van haar roeping bewust maken. Om geen uitsluitende en afsloten club te zijn. Maar daadwerkelijk, en niet in schijnheilige woorden, open te staan in liefde voor allen. Niet neer te zien op Marokkanen of gekleurden. Op Joden of Moslims. Of op mensen die zich wat anders gedragen. De mens als persoon ten volle te aanvaarden. Met al zijn afwijkingen of minder vertrouwde gewoonten of gedragingen.

En vooral ook toe te zien welke mensen in de gemeente zelf eigenlijk als vreemden buiten de cirkel worden gehouden. Ik kom ze vaak genoeg tegen, gemeente, mensen die haarfijn aanvoelen dat er ook in onze gemeente groepsvorming en clubvorming plaatsvindt. Dat we niet werkelijk de geest van Jezus vertonen.

De grootheid van Jezus is geweest dat Hij het systeem doorzag. Hoe mensen altijd weer samenleven. Ten koste van iemand of van een groep. En dat is eigenlijk de basisvorm van geweld. Dat Jezus doorzag dat ook het religieuze rituele systeem daar eigenlijk nog allerlei dingen van over had. Rein en onrein. We weten dat Hij tenslotte zelf als een onreine is uitgeworpen. Buiten de stad. Hij heeft het systeem tot op het bot doorgrond en opengelegd.

 

En waarom die man zijn mond dicht moest houden? Wel om dezelfde reden. Omdat de menigte zo makkelijk een massa wordt die diezelfde uitstotingsverschijnselen vertoont. Wij zouden denken: het was toch prachtig dat iedereen door dit genezingswonder op Jezus aantrok.

Het is toch prachtig als een voorganger grote drommen mensen naar de kerk trekt? Waar of niet. Als je een goede pers hebt en heel de omgeving zit nieuwsgierig in de kerk. Maar Jezus moest er niets van hebben. Waarom niet? Omdat Hij aanvoelde dat het “heden hossana, morgen kruisig Hem!” het grote gevaar van populariteit is. De menigte wordt zo makkelijk een massa, die spoedig met een andere besmetting aan de kook raakt. Laten we niet denken dat volle kerken zomaar een teken zijn van een rijke doorwerking van het Rijk van God.

De massa heeft zo makkelijk zijn oordeel klaar. Kan zo makkelijk gewelddadig worden.

Ook in de gemeente gebeurt dat o zo vaak. Ik heb jaren in de provincie Zuid-Holland in het kerkelijk provinciebestuur gezeten, en heel wat gemeenten gezien waar voorgangers op oneigenlijke wijze het veld hebben moeten ruimen, waar ze eerst met gejuich waren binnengehaald.

En Jezus doorziet dat heel dat systeem van rein en onrein daar alles mee te maken heeft. Hij mijdt de populariteit. Hij vindt het gevaarlijk. Hij vertrekt naar eenzame plekken.

 

Waar gaan we op af als ambtsdragers? Op geruchten in de gemeente tegen collega-ambtsdragers of mede-gemeenteleden of de dominee? Of durven we alleen te staan. Desnoods onbegrepen. Durven we op te komen tegen onzuivere geluiden en roddelcircuits in de gemeente, waardoor mensen onterecht een slechte naam krijgen? Durven we het systeem te doorzien, of maken we er zelf volop deel van uit?

En de vraag aan mezelf en al mijn collega’s: waar mikken we op? Op alle lofprijzing en bewondering door de gemeente? Een volle kerk en een goede pers? Of durven we op te komen voor wie ten onrechte op een afstand gehouden wordt? En voor wat recht en waar is, ook al word je door niemand meer begrepen? Durf je de eenzaamheid aan, zoals Jezus die moest ervaren?

 

Jezus volgen als leerling, als lid van zijn gemeente, als ambtsdrager, betekent dieper zien. En aanvaarden dat je soms onbegrepen bent. Niet bij het systeem hoort.

 

Gelukkig, gemeente, zien wij besmettelijk zieken niet meer als personen die je op afstand moet houden. Als heksen die verbrand moeten worden. Als mensen die buiten de poort gesloten moeten worden. De heilige Geest is doorgedrongen in de geschiedenis. Juist omdat Jezus het systeem doorbroken heeft. En daarom hield de heksenverbranding op. Daarom kon de moderne wetenschap opkomen. Die zag dat die ziekte niet een verkeerde persoon betekende, die ritueel rein gemaakt moest worden, maar heeft leren zien dat het in verkeerde cellen en verkeerde genen, in virussen en bacteriën zit, die niets over de persoon zelf zeggen. En daarom is er zoveel prachtige medische zorg!

Maar tegelijk moeten we ook daar waakzaam blijven. Want die zorg is ingebed in een systeem dat ook buitensluit. Uit efficiency-overwegingen verkilt de zorg. Staat er voor het aantrekken van een steunkous zoveel minuten, waar geen ruimte meer is voor een diepere zorg in persoonlijk gesprek en barmhartigheid van mens tot mens. En eigenlijk is dat dus ook een uitsluitend systeem.

En ook een systeem dat we zo op economie hebben ingericht dat het miljoenen in de wereld buitensluit voor wie het te duur is. Medicijnen die we onszelf wel gunnen, maar die vanwege het systeem onbereikbaar zijn voor de arme sloeber in de sloppenwijk.

 

Wie Jezus volgt komt tot kritische doordenking van het systeem waar hij deel van uitmaakt. De barmhartigheid die een mens insluit in plaats van uitsluit mag je persoon vernieuwen. Het Rijk van God wil doordringen en al onze verhoudingen in het licht zetten. Zijn we er toe bereid?

 

In de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest, Amen.