in de Dorpskerk te Barendrecht
Dienst van verbintenis van ds. Ph. van Wijk aan de Hervormde Gemeente Barendrecht
Zondag Judica
Lezingen: Jesaja 58 : 6-10, Lucas 20 : 9-19
Broeders
en zusters,
Wat
een Bijbelgedeelte, wat een parabel voor een intreepreek!
De
eigenaar die zijn wijngaard verpacht en dan na verloop van tijd knechten stuurt
om de pacht in natura te innen. En die worden successievelijk beledigd,
vernederd, afgetuigd. Tenslotte stuurt de eigenaar zijn bloedeigen zoon, met de
verwachting dat de pachters nu wel zoveel ontzag hebben dat de pacht op tafel
komt. Maar hij wordt er uit gegooid en gedood.
Kort
en goed: Gods gezanten in de wereld zijn vaak vruchteloos op pad en worden vaak
gewelddadig bejegend en stuk voor stuk afgeserveerd. En tenslotte is Jezus,
Zoon van God, in de wereld gestuurd, vermoord.
Gods
missie in de wereld lijkt mislukt. En wie in die missie geroepen zijn lijken in
die mislukking te delen.
Geen
optimistisch gedeelte om te starten.
En
daar tel ik dan bij op dat ik heel wat signalen heb gekregen dat de
Dorpskerkgemeente reikhalzend uitziet naar een periode van herstel en van rust
na een periode waarin veel is gebeurd, en waar niet iedereen zonder pijn of
kleerscheuren doorheen is gekomen.Dan zijn er op de zondag waarop een nieuwe
start gemaakt wordt wel vredigere en meer pastoraal ingestoken bijbelgedeelten
te vinden dan dit roostergedeelte over conflictueuze spanning tussen Jezus en
de geestelijke leiding, waarin Jezus ronduit zegt dat ze Hem vermoorden zullen.
Maar
de Geest gaat ordelijke wegen. Ook die van een leesrooster. Er zijn er die
zeggen dat de Geest je moet ingeven welk gedeelte het moet worden, maar het
gevaar is dat je je eigen geest verwart met de heilige Geest.
Ook
al lijkt het minder geschikt, er zitten nogal wat elementen in dit verhaal die
op mijn visitekaartje gedrukt staan.
Vooral
de dramatiek die er uit spreekt, van wat met Jezus is gebeurd. Dat is de kern
er van. Al te makkelijk wordt in de kerk nogal eens geroepen dat God zijn Zoon
in de wereld gezonden heeft om te sterven aan het kruis voor onze zonden.
O
ja? Is dat zo?
Nee,
zegt deze parabel.
In
Jezus kwam God om te zien wat Hij in de wereld geplant had.
Lees
in de Thora maar hoe God die wijngaard aanplantte. Dat wij mensen op God mogen
lijken. Onze diepste kern die van liefde. Mensen die leven in de vreugde van de
schepping en de vreugde van de gemeenschap met elkaar.
En
telkens kwamen de boodschappers van God, de profeten, daar naar zoeken. Waar, o
Israël, zijn de vruchten van de liefde zichtbaar?
Zoals
we bijvoorbeeld precies in die Jesasja-lezing hoorden.
En
dat is de diepste missie van de Zoon zelf geweest: het Rijk van God
verkondigen. Jezus kwam niet om aan het kruis te sterven. Dat Jezus de stad
uitgegooid en vermoord is, is geen dogmatisch programma dat God met zijn Zoon
had opgesteld om op die manier de straf voor de zonden te dragen. Dat
uiteindelijk het kruis er gekomen is, zegt deze gelijkenis, dat is een
vreselijk drama.
Maar
het is wel waar dat God dat drama tegelijk in zijn tegendeel weet om te keren.
Precies in dit vreselijke drama maakt Jezus duidelijk hoe het kwaad werkt. Het
wordt ontmaskerd. En het wordt uit zijn voegen getild. Overwonnen door de
intensiteit van liefde waarmee Jezus het tegemoet treedt. Dat is nou God. En
dat is de bron waaruit een nieuwe gemeenschap van liefde ontstaat. Hoeksteen.
Doordat
Jezus juist degenen die Hem er uit gooien en vermoorden tot het uiterste lief
heeft. Voor hen bidt. Ook op het moment dat ze die moord plegen. Om vergeving
bij de Vader. Vandaar dat Jezus door die moord ook niet vastgehouden kon
worden. Iemand met zoveel liefde, daar kan de dood niet over heersen! Pasen.
Een nieuwe wereld van liefde. De steen die de bouwlieden in hun ergernis
verworpen hebben, is geworden tot een hoeksteen.
Maar
laten we niet uit het oog verliezen dat we allemaal spelers in dat drama zijn.
Daar wil ik het in de toekomst vaker met u over hebben. Doorkrijgen hoe vaak je
gewoon in het leven van alle dag in je relatie met mensen om je heen betrokken
bent in precies dat drama rond Jezus. Die schakeling is lastig te maken. Omdat
het niet zo is dat er bij ons constant mensen gewelddadig worden stukgemaakt.
Maar elke dag opnieuw zijn er overal kleine of grotere dingen waar mensen elkaar
in de weg zitten. Irritatie, ergernis. Verborgen. Onderdrukt. Maar ook al is
het onderdrukt, overal piept het er toch uit. In gedachten en gevoelens over
die ander waar je jezelf op betrapt. In wat we over de ander zeggen. Soms barst
het er uit. Dan vallen er slachtoffers. In pesterijen. In uitsluitingen. In
knallende ruzies.
Er
stond deze week een belangwekkend artikel in Trouw. Mensen reageren op elkaar
vaak niet op een rationele, verstandige manier. Maar wij bezitten een sterk
onbewust vermogen, zo hebben de neurologen en de psychologen ontdekt, om juist
gevoelens en intenties van elkaar aan te voelen en te kopiëren. En dat is mooi.
Want daaruit ontstaat ook diep meegevoel met de ander. De mooiste lagen van het
hart worden geraakt. Maar het is ook duivels gevaarlijk. Want juist daardoor
zitten mensen elkaar soms zo vreselijk in de weg. Zonder te merken maakt het
verlangen van de ander zich van jou meester. En opeens kan daardoor die ander,
in plaats van die sympathieke en liefdevolle zus of collega of buurman, iemand
worden aan wie je je vreselijke ergert. En aan de buitenkant is het nog
vriendelijk. Maar van binnen broeit het. En bij de koffie heb je het er
ongemerkt met een andere collega of je vriendin over.
En
als je je aan iemand fixeert dat snel. Die ander wordt een steen van aanstoot.
Vooral als hij of zij juist het goede aan de dag legt. Dat zie je niet. Je
interpreteert het allemaal negatief. Je stoot je steeds meer. De ergernis
verziekt je. En in die ergernis neem je anderen mee. Want ook dat behoort tot
die gevoelens die mensen van elkaar overnemen. En op den duur ontstaan er
groepsvorming en massaverschijnselen. Weg met hem!
Dat
is precies wat er tussen Jezus en de Joodse leiders is gebeurd. Daar heeft
Jezus het hier over. Zonder twijfel hebben ze zijn geluk innerlijk aangevoeld.
En willen overnemen. Het geluk van het Rijk van God dat Hij zo belichaamde. De
prachtige manier waarop Hij met de mensen contact had. En dat heeft hen juist
tot die ergernis gebracht. Ze hebben zich kapot geërgerd.
Maar
bedenk dus, dat wij in mildere en vriendelijkere vorm vaak dezelfde spelers in
dat drama zijn. Vast zitten in een verziekend beeld.
Ontzettend
belangrijk om dat onbewuste proces bij je zelf te leren onderkennen. Want dat
is de weg naar bevrijding. Je moet niet alleen in de mooie kamers van je innerlijk de weg weten, maar ook in de
kelders.
Je
ziet in het drama rond Jezus dat mensen in de spiraal van negativiteit blijven
vastzitten. En nu hebben die Joodse leiders onder ons wel een slechte naam,
omdat wij de afloop van het verhaal kennen, maar het waren bekwame politici.
Haarfijn wisten ze hoe je geweld moest voorkomen. Daar hadden ze een neus voor.
Doe een beetje voorzichtig hier en een beetje tactisch daar. Speel in op de
juiste momenten. Profileer je niet al te nadrukkelijk. Ze wisten exact tot waar
ze konden gaan. Lees maar eens na wat er allemaal rond deze parabel gebeurt.
Maar
zolang je een gemeenschap baseert op dit soort politiek ingestoken bestuur,
blijf je vastzitten in de cirkel. En dat leidt altijd tot het feit dat er
mensen buiten de boot vallen. Vooral degenen die de dingen aan de kaak stellen.
Dat bedoelt Jezus in deze gelijkenis. De profeten. De klokkenluiders. Degenen
die zoeken naar rechtvaardigheid.
Je
wil graag opnieuw starten. In allerlei persoonlijke situaties die je verstrikt
en verward hebben.
We
willen dat ook als gemeente. Deze veertig dagen staan we voortdurend stil bij
beelden van hoop. Verlangen naar de weg van de vrede.
Over
die hoop wil ik het graag hebben. Juist dat is het prachtige element dat ik ook
met mijn visitekaartje wil afgeven. Een hoopvolle gemeenschap. Waar het Rijk
van God contouren krijgt. Waar heel Barendrecht van opkijkt. Daar in en rond
die Dorpskerk, teken van Gods eeuwenlange historie met dit dorp, daar bloeit
een gemeenschap die leeft uit de werkelijke lagen van het hart, zoals God die
heeft bedoeld. Teken van Gods toekomst.
Hoe
moet dat? Het recente verleden wegstoppen? Zo gauw mogelijk vergeten? Dat is
een manier die, als je er dieper over doordenkt, niet veel anders is dan die
waarop de joodse leiders reageerden. Dan blijft oude ergernis toch nog in
de kelder van je ziel zitten.
En
bijna altijd zijn er slachtoffers. Die moeten ophouden te klagen. Je moet maar
eens opletten hoe vaak de vrede in een groep bestaat bij het feit dat er iemand
onder het vloerkleed is geveegd.
Echte
hoop ligt in het bouwen op de hoeksteen. En ik had al uitgelegd dat het
principe van die hoeksteen het principe van liefde is. De wijze waarop Jezus in
uiterste liefde God heeft laten zien. Voor je vijanden bidden. Hen in een
nieuwe relatie opnemen. Onderlinge verhoudingen niet gebaseerd op allerlei diep
verholen in de weg zitten of belangen of concurrentie. Maar onbaatzuchtige en
opofferende liefde. Dat is God in ons midden. Bouwwerk van een nieuwe
gemeenschap. Dat is precies de manier waarop God zelf op het moment dat de
steen door de bouwers dramatisch in ergernis werd weggegooid, alles heeft
omgekeerd. Alle kwaad ontmaskerd. Echte liefde in ongekende opoffering.
Dat
de hoeksteen van die hoop alleen Jezus kan zijn, dat kan iedereen vatten, die
een beetje thuis is in het souterrain van zijn existentie. Alleen doordat Jezus
zo bevrijdend door die muren van ergernis en aanstoot heen gebroken is, kun je
ook zelf loskomen van die bijna vanzelfsprekende gevoelens waarmee de dingen in
de weg zitten.
Je
kunt de diepste lagen ontkennen. Negeren. Dan kun je proberen om toch samen er
iets moois van te maken. Dan kan het best gezellig worden. Maar de potentie van
nieuwe ergernis blijft.
Je
kunt echter ook tot de echte lagen van jezelf, waar de dingen gebeuren,
doordringen. Je laten bevrijden.
Dan
ontstaat er een bron van echte spiritualiteit. De spiritualiteit van de liefde.
Zoals je die zo prachtig ziet bij de eerste gemeente die met Pinksteren
ontstaat. De spiritualiteit van de vrede. Gebaseerd op Jezus. De nieuwe weg die
in Hem open is komen liggen. Dan bloeien de echte lagen van het hart open.
Dat
is de pacht die God in zijn wereld zoekt. Mogen zijn knechten er met hun
positief kritische kijk om komen?
Eer
aan de Vader,
Eer
aan de Zoon,
Eer aan de heilige Geest.