Tekst van de preek op zondag 25 maart 2007

in de Dorpskerk te Barendrecht

Dienst van verbintenis van ds. Ph. van Wijk aan de Hervormde Gemeente Barendrecht

 

Zondag Judica

Lezingen: Jesaja 58 : 6-10,  Lucas 20 : 9-19

 

 

Broeders en zusters,

 

Wat een Bijbelgedeelte, wat een parabel voor een intreepreek!

De eigenaar die zijn wijngaard verpacht en dan na verloop van tijd knechten stuurt om de pacht in natura te innen. En die worden successievelijk beledigd, vernederd, afgetuigd. Tenslotte stuurt de eigenaar zijn bloedeigen zoon, met de verwachting dat de pachters nu wel zoveel ontzag hebben dat de pacht op tafel komt. Maar hij wordt er uit gegooid en gedood.

Kort en goed: Gods gezanten in de wereld zijn vaak vruchteloos op pad en worden vaak gewelddadig bejegend en stuk voor stuk afgeserveerd. En tenslotte is Jezus, Zoon van God, in de wereld gestuurd, vermoord.

Gods missie in de wereld lijkt mislukt. En wie in die missie geroepen zijn lijken in die mislukking te delen.

Geen optimistisch gedeelte om te starten.

 

En daar tel ik dan bij op dat ik heel wat signalen heb gekregen dat de Dorpskerkgemeente reikhalzend uitziet naar een periode van herstel en van rust na een periode waarin veel is gebeurd, en waar niet iedereen zonder pijn of kleerscheuren doorheen is gekomen.Dan zijn er op de zondag waarop een nieuwe start gemaakt wordt wel vredigere en meer pastoraal ingestoken bijbelgedeelten te vinden dan dit roostergedeelte over conflictueuze spanning tussen Jezus en de geestelijke leiding, waarin Jezus ronduit zegt dat ze Hem vermoorden zullen.

 

Maar de Geest gaat ordelijke wegen. Ook die van een leesrooster. Er zijn er die zeggen dat de Geest je moet ingeven welk gedeelte het moet worden, maar het gevaar is dat je je eigen geest verwart met de heilige Geest.

 

Ook al lijkt het minder geschikt, er zitten nogal wat elementen in dit verhaal die op mijn visitekaartje gedrukt staan.

Vooral de dramatiek die er uit spreekt, van wat met Jezus is gebeurd. Dat is de kern er van. Al te makkelijk wordt in de kerk nogal eens geroepen dat God zijn Zoon in de wereld gezonden heeft om te sterven aan het kruis voor onze zonden.

O ja? Is dat zo?

Nee, zegt deze parabel.

In Jezus kwam God om te zien wat Hij in de wereld geplant had.

Lees in de Thora maar hoe God die wijngaard aanplantte. Dat wij mensen op God mogen lijken. Onze diepste kern die van liefde. Mensen die leven in de vreugde van de schepping en de vreugde van de gemeenschap met elkaar.

En telkens kwamen de boodschappers van God, de profeten, daar naar zoeken. Waar, o Israël, zijn de vruchten van de liefde zichtbaar?

Zoals we bijvoorbeeld precies in die Jesasja-lezing hoorden.

En dat is de diepste missie van de Zoon zelf geweest: het Rijk van God verkondigen. Jezus kwam niet om aan het kruis te sterven. Dat Jezus de stad uitgegooid en vermoord is, is geen dogmatisch programma dat God met zijn Zoon had opgesteld om op die manier de straf voor de zonden te dragen. Dat uiteindelijk het kruis er gekomen is, zegt deze gelijkenis, dat is een vreselijk drama.

Maar het is wel waar dat God dat drama tegelijk in zijn tegendeel weet om te keren. Precies in dit vreselijke drama maakt Jezus duidelijk hoe het kwaad werkt. Het wordt ontmaskerd. En het wordt uit zijn voegen getild. Overwonnen door de intensiteit van liefde waarmee Jezus het tegemoet treedt. Dat is nou God. En dat is de bron waaruit een nieuwe gemeenschap van liefde ontstaat. Hoeksteen.

Doordat Jezus juist degenen die Hem er uit gooien en vermoorden tot het uiterste lief heeft. Voor hen bidt. Ook op het moment dat ze die moord plegen. Om vergeving bij de Vader. Vandaar dat Jezus door die moord ook niet vastgehouden kon worden. Iemand met zoveel liefde, daar kan de dood niet over heersen! Pasen. Een nieuwe wereld van liefde. De steen die de bouwlieden in hun ergernis verworpen hebben, is geworden tot een hoeksteen.

 

Maar laten we niet uit het oog verliezen dat we allemaal spelers in dat drama zijn. Daar wil ik het in de toekomst vaker met u over hebben. Doorkrijgen hoe vaak je gewoon in het leven van alle dag in je relatie met mensen om je heen betrokken bent in precies dat drama rond Jezus. Die schakeling is lastig te maken. Omdat het niet zo is dat er bij ons constant mensen gewelddadig worden stukgemaakt. Maar elke dag opnieuw zijn er overal kleine of grotere dingen waar mensen elkaar in de weg zitten. Irritatie, ergernis. Verborgen. Onderdrukt. Maar ook al is het onderdrukt, overal piept het er toch uit. In gedachten en gevoelens over die ander waar je jezelf op betrapt. In wat we over de ander zeggen. Soms barst het er uit. Dan vallen er slachtoffers. In pesterijen. In uitsluitingen. In knallende ruzies.

 

Er stond deze week een belangwekkend artikel in Trouw. Mensen reageren op elkaar vaak niet op een rationele, verstandige manier. Maar wij bezitten een sterk onbewust vermogen, zo hebben de neurologen en de psychologen ontdekt, om juist gevoelens en intenties van elkaar aan te voelen en te kopiëren. En dat is mooi. Want daaruit ontstaat ook diep meegevoel met de ander. De mooiste lagen van het hart worden geraakt. Maar het is ook duivels gevaarlijk. Want juist daardoor zitten mensen elkaar soms zo vreselijk in de weg. Zonder te merken maakt het verlangen van de ander zich van jou meester. En opeens kan daardoor die ander, in plaats van die sympathieke en liefdevolle zus of collega of buurman, iemand worden aan wie je je vreselijke ergert. En aan de buitenkant is het nog vriendelijk. Maar van binnen broeit het. En bij de koffie heb je het er ongemerkt met een andere collega of je vriendin over.

En als je je aan iemand fixeert dat snel. Die ander wordt een steen van aanstoot. Vooral als hij of zij juist het goede aan de dag legt. Dat zie je niet. Je interpreteert het allemaal negatief. Je stoot je steeds meer. De ergernis verziekt je. En in die ergernis neem je anderen mee. Want ook dat behoort tot die gevoelens die mensen van elkaar overnemen. En op den duur ontstaan er groepsvorming en massaverschijnselen. Weg met hem!

 

Dat is precies wat er tussen Jezus en de Joodse leiders is gebeurd. Daar heeft Jezus het hier over. Zonder twijfel hebben ze zijn geluk innerlijk aangevoeld. En willen overnemen. Het geluk van het Rijk van God dat Hij zo belichaamde. De prachtige manier waarop Hij met de mensen contact had. En dat heeft hen juist tot die ergernis gebracht. Ze hebben zich kapot geërgerd.

Maar bedenk dus, dat wij in mildere en vriendelijkere vorm vaak dezelfde spelers in dat drama zijn. Vast zitten in een verziekend beeld.

Ontzettend belangrijk om dat onbewuste proces bij je zelf te leren onderkennen. Want dat is de weg naar bevrijding. Je moet niet alleen in de  mooie kamers van je innerlijk de weg weten, maar ook in de kelders.

 

Je ziet in het drama rond Jezus dat mensen in de spiraal van negativiteit blijven vastzitten. En nu hebben die Joodse leiders onder ons wel een slechte naam, omdat wij de afloop van het verhaal kennen, maar het waren bekwame politici. Haarfijn wisten ze hoe je geweld moest voorkomen. Daar hadden ze een neus voor. Doe een beetje voorzichtig hier en een beetje tactisch daar. Speel in op de juiste momenten. Profileer je niet al te nadrukkelijk. Ze wisten exact tot waar ze konden gaan. Lees maar eens na wat er allemaal rond deze parabel gebeurt.

Maar zolang je een gemeenschap baseert op dit soort politiek ingestoken bestuur, blijf je vastzitten in de cirkel. En dat leidt altijd tot het feit dat er mensen buiten de boot vallen. Vooral degenen die de dingen aan de kaak stellen. Dat bedoelt Jezus in deze gelijkenis. De profeten. De klokkenluiders. Degenen die zoeken naar rechtvaardigheid.

 

Je wil graag opnieuw starten. In allerlei persoonlijke situaties die je verstrikt en verward hebben.

We willen dat ook als gemeente. Deze veertig dagen staan we voortdurend stil bij beelden van hoop. Verlangen naar de weg van de vrede.

Over die hoop wil ik het graag hebben. Juist dat is het prachtige element dat ik ook met mijn visitekaartje wil afgeven. Een hoopvolle gemeenschap. Waar het Rijk van God contouren krijgt. Waar heel Barendrecht van opkijkt. Daar in en rond die Dorpskerk, teken van Gods eeuwenlange historie met dit dorp, daar bloeit een gemeenschap die leeft uit de werkelijke lagen van het hart, zoals God die heeft bedoeld. Teken van Gods toekomst.

 

Hoe moet dat? Het recente verleden wegstoppen? Zo gauw mogelijk vergeten? Dat is een manier die, als je er dieper over doordenkt, niet veel anders is dan die waarop de joodse leiders reageerden. Dan blijft oude ergernis toch nog in de  kelder van je ziel zitten.

En bijna altijd zijn er slachtoffers. Die moeten ophouden te klagen. Je moet maar eens opletten hoe vaak de vrede in een groep bestaat bij het feit dat er iemand onder het vloerkleed is geveegd.

 

Echte hoop ligt in het bouwen op de hoeksteen. En ik had al uitgelegd dat het principe van die hoeksteen het principe van liefde is. De wijze waarop Jezus in uiterste liefde God heeft laten zien. Voor je vijanden bidden. Hen in een nieuwe relatie opnemen. Onderlinge verhoudingen niet gebaseerd op allerlei diep verholen in de weg zitten of belangen of concurrentie. Maar onbaatzuchtige en opofferende liefde. Dat is God in ons midden. Bouwwerk van een nieuwe gemeenschap. Dat is precies de manier waarop God zelf op het moment dat de steen door de bouwers dramatisch in ergernis werd weggegooid, alles heeft omgekeerd. Alle kwaad ontmaskerd. Echte liefde in ongekende opoffering.

 

Dat de hoeksteen van die hoop alleen Jezus kan zijn, dat kan iedereen vatten, die een beetje thuis is in het souterrain van zijn existentie. Alleen doordat Jezus zo bevrijdend door die muren van ergernis en aanstoot heen gebroken is, kun je ook zelf loskomen van die bijna vanzelfsprekende gevoelens waarmee de dingen in de weg zitten.

 

Je kunt de diepste lagen ontkennen. Negeren. Dan kun je proberen om toch samen er iets moois van te maken. Dan kan het best gezellig worden. Maar de potentie van nieuwe ergernis blijft.

Je kunt echter ook tot de echte lagen van jezelf, waar de dingen gebeuren, doordringen. Je laten bevrijden.

Dan ontstaat er een bron van echte spiritualiteit. De spiritualiteit van de liefde. Zoals je die zo prachtig ziet bij de eerste gemeente die met Pinksteren ontstaat. De spiritualiteit van de vrede. Gebaseerd op Jezus. De nieuwe weg die in Hem open is komen liggen. Dan bloeien de echte lagen van het hart open.

Dat is de pacht die God in zijn wereld zoekt. Mogen zijn knechten er met hun positief kritische kijk om komen?

 

 

Eer aan de Vader,

Eer aan de Zoon,

Eer aan de heilige Geest.