Overdenking in de Kerstnacht

Dorpskerk Barendrecht, ds. Ph. van Wijk

 

Lieve mensen van het kerstfeest,

 

Het is geweldig dat we hier veilig en onbekommerd kunnen samenkomen, sfeervol bij de brandende kaarsen in dit fraaie historische kerkgebouw. Ik vertrek overmorgen met mijn vrouw en dochter en schoonzoon naar Kenia, en hoop komende week Rurigi te bezoeken. De plek waar we ons druk voor gemaakt hebben, nadat daar kort na Kerst twee jaar geleden verschrikkelijke dingen waren gebeurd. Ik heb met eigen ogen de mensen gezien in de vluchtelingenkampen, verdreven door etnische rivaliteiten. Gezien hoe de dorpelingen uit Rurigi in tenten bij elkaar bleven toen ze in de loop van 2008 in het dorp werden gedropt. Ik heb de verbrande resten van de school en van de kerk en van huizen van de grond geraapt. De ontreddering van het leven van deze Afrikaanse dorpelingen gezien. Ik weet tegelijkertijd hoe belangrijk het Kerstfeest voor hen is. Ze moeten het onder de blote hemel vieren, want het kerkgebouw is nog niet hersteld.

 

Ik denk dat je op beide plekken, in de warme en sfeervolle veiligheid van een kerkje in een koud dorp in Holland of in de bittere kou van de verwoesting en de omringende haatgevoelens in een warm dorp in Kenia, alleen echt Kerstfeest kunt vieren als je er de moed voor hebt om je werkelijk de betekenis van Kerst eigen te maken.

 

Eigenlijk is het heel vaak zo, dat je pas in de tweede laag, onderliggende laag echt tegenkomt wat er werkelijk aan de hand is.

Neem de feiten van het verhaal.

Er is een machtige keizer. Augustus. Zijne Majesteit de Verhevene. Machthebber met ambitie. Het Romeinse Rijk moet bloeien. Zorgen dat je de zaken beheerst. Een bevel tot een census, een volkstelling. Maatregel die tot in de haarvaten van het Romeinse Rijk doordringt. Aan de stabiliteit en beheersbaarheid van dat Rijk moet elke burger een offer brengen.

En er is een volstrekt onbetekenend figuur uit een totaal vergeten, verdord en doodgebloed koningshuis in Israël, Jozef, die zijn hoogzwangere verloofde meeneemt op reis naar Bethlehem, om het keizerlijke bevel gehoorzaam te zijn. Plek om haar een comfortabele nacht te bezorgen is er niet, en daarom nestelen ze zich maar in een schaapskooi, waar de weeën haar overvallen, en ze een joch ter wereld brengt. Dat arme drommeltje mag in de voerbak liggen. Iets beters is er voor hem niet.

 

De orde van de wereld is die van het je omhoog werken. Zorgen dat je verheven wordt. De orde van de wereld is zorgen dat je invloed hebt. Lobbyen. Slim zijn. De orde van de wereld is zorgen dat je aan je trekken komt. En binnen die orde is Jezus in de voerbak in Bethlehem nauwelijks meer dan een onbetekenend, zielig slachtoffer.

 

Maar de heerlijke binnenpret van Lucas, als ik het zo mag noemen. Ironie. Geweldig!

Dat zijne majesteit de Verhevene bevelen uitdeelt waarvan hij de gevolgen nooit van zijn leven had bedoeld of had kunnen raden. Menen het wereldschaakbord te beheersen, maar door de grote Schaker slechts gebruikt te worden.

 

Waar geloof jij in? Welke verwachting heb je?

Hoop je op een leven met een heleboel leuke dingen. Lekker lang genieten en tenslotte aan het eind daarvan een mooi hiernamaals?

Waarschijnlijk past dat allemaal nog in de orde van Augustus, de orde van deze wereld. Geluk hebben dat je op de schaal van arm naar rijk een beetje aan de gunstige kant zit. Maar verder eigenlijk alles binnen het kader van die orde.

Het is je gegund. Maar of díé hemel aan  het eind daarvan bestaat weet ik niet.

De hemel zit namelijk niet aan het eind van onze orde en patronen.

En helder moge ook zijn dat het ondertussen hier beneden ook niet goed gaat, toch?

Wat verwacht je van de toekomst van de aarde voor je kinderen en kleinkinderen? Je bent er toch wel achter dat het zo niet door kan gaan? We naderen een chaospunt.

Of hoop je er toch nog op dat het allemaal nog wel zo door kan gaan? Jawel, er moeten wel technische oplossingen komen voor de vervuiling en de negatieve gevolgen van uitbuiting van de aarde. Jammer dat het Kopenhagen-accoord toch wel erg mager is. En natuurlijk moeten we wat doen aan het gegraai in de bankwereld en aan excessieve salarissen. Er moet nog wel een hoop geregeld worden, maar hopelijk hoeven we toch ons aardige leven niet op te geven.

 

En eigenlijk denk je misschien wel zo, omdat je van binnen een beetje sceptisch bent. De wereld verandert toch niet fundamenteel. Zal er ooit vrede op aarde zijn? Zal er ooit een werkelijk nieuwe orde zijn? Zal de hemel ooit op aarde dalen? Jesaja kan dat wel zo mooi schrijven. Dat de wolf en het lam samen in de wei liggen. Maar wij ruimen vandaag duizenden geiten vanwege de Q-koorts.  Ach….

 

Wat is het evangelie van Kerst prachtig.

Het zegt: het komt er, dat Rijk van God!! Zomaar dwars door de orde van de Augustinussen van deze wereld heen.

Dwars door al die menselijke, vaak al te menselijke patronen heen, borduurt God zijn eigen plan. Het was en is volslagen achterlijk om te denken dat die armoeiige baby in de voederbak de wereld zou redden. Maar God lacht ze uit. De presidenten, de economen, de wetenschappers, de Bill Gates, de Nelie Kroesen, de Sarkozy’s en Obama’s van deze aarde. Nee, we hebben die Psalm die vanouds in de Kerstnacht thuishoort, Psalm 2, niet voor niets gezongen vannacht. Die in de hemel zit lacht. Gods ironie. Maar wie zulke ironie van God durft aanvaarden, staat anders in de wereld. Verwachtingsvol en gelovig. Je weet: het heil breekt door. God werkt er naar toe. Ik vind het best als ze in Kopenhagen proberen om de wereld te redden. Ik vind het best als ze proberen nu de financiële sector op orde te krijgen. (Nee, eigenlijk vind ik het niet best… want het is weer het oude liedje) Maar ik verwacht er niet echt het heil van, eerlijk gezegd. Het Kerstverhaal leert mij op een heel andere manier te hopen. Het zegt me dat God op zijn eigen wijze, op het onzichtbare niveau, zijn plannen uitwerkt. En dat Hij niet faalt. Gods Rijk is al aan het komen.

Vrede op aarde!! Dat is geen illusie. Geen wensdroom. Ik nodig je uit om de rest van de feesten in de komende maanden mee te komen vieren, want dan maken de heilsfeiten dat opnieuw duidelijk, en dan zult je het opnieuw zien en geloven. Met alleen Kerst snap je het niet. Maar als je het evangelie helemaal mee leest tot aan het eind, ja dan gaat het dagen. Dan snap je dat we elke zondag het Gloria zingen. Alleen Ere zij God op het Kerstfeest – dat is eigenlijk het Kind in de kribbe achterlaten. Daar sterft het van hulpeloosheid, en krijgen de presidenten en de bankdirecteuren toch weer de macht. Er is zoveel meer gebeurd, toen dit Kind een man werd, waarom we Gloria in Excelsis Deo kunnen zingen.

 

Eer aan de Vader

Eer aan de Zoon

Eer aan de heilige Geest.