in de Dorpskerk te Barendrecht
ds. Ph. van Wijk
Palmzondag / Passiezondag
Lezing O.T.: Jesaja
50 : 4-7
Epistel: Filippenzen 2
: 6-11
Evangelie: Lucas
19 : 28-40
Lieve
gemeente,
Je
rijdt op een zonnige middag door Carnisselande en Portland. Je wilt immers als
nieuwe bewoner van de gemeente de weg weten en de lucht snuiven. Maar al
rijdend kom je niet los van het politieke nieuwsitem van die meer dan 100
wijken in Nederland. Verpauperd en verloederd. Ook dat zouden weer prachtwijken
moeten worden.
Worden
onze mooie nieuwe wijken niet gebouwd ten koste juist van de verpaupering van
andere wijken, die men zodra de bank voldoende krediet geeft, weet te
ontvluchten? Hoopvol een nieuw leven in een betere wijk.
Maar
wat maakt zo’n wijk nu tot een wijk? Welke sociale samenhang zit er in? Is er
iets van een nieuwe gemeenschap?
Kozen
mensen er voor hier te gaan wonen omdat ze elkaar zochten?
Is
er iets dat hen werkelijk bindt? Moet dat? Kun je individueel leven?
En
hoe is het over veertig jaar? Is het dan net zo verpauperd als de Rotterdamse
wijken die nu over het politieke voetlicht komen?
Maar,
dominee, zijn dit niet eerder vragen voor de burgemeester en de raad zijn dan
voor de preekstoel van de Dorpskerk.
Ik
kijk naar andere steden in de wereld. De actualiteit. Bagdad, verwikkeld in
geweld. Nauwelijks hoop. En Belfast, Noord-Ierland waar weer hoop gloort omdat
de partijen voor het eerst misschien wel samen willen werken.
Maar
ben ik nu bezig met politieke en journalistieke vragen of met verkondiging?
De
Bijbel, gemeente, kent een diep
verlangen naar vrede. Naar gemeenschap. Naar voorspoed. Naar veiligheid.
De
Thora is doorademd van dat verlangen. Daar wijst God Israël de weg naar een
leven in het beloofde lande. Een land van vrede. Van overvloed en voorspoed. En
zoveel geboden en regels geven uitdrukking aan een wijze van samenleven in het
dagelijks bestaan waar je als mens vreugdevol van wordt. Geboden en regels die
de mens oproepen om niet op zichzelf gericht te zijn. Niet de oeraandriften van
zelfzucht en zelfbevrediging te zoeken. Maar juist te letten op al wat in de
verdrukking kan komen. Waar de vreemdeling wordt opgenomen. De ontrechte zijn
recht kan halen.En de stad die dat zou moeten belichamen is naar die vrede
genoemd. Weroesjalaim, Jeruzalem, stad van vrede.
De
koningen die als helden uit de historie worden vereerd, omdat ze die vrede
hebben weten veilig te stellen en uit te breiden. David. En vooral Salomo.
Bloeitijd van vrede en recht. Van voorspoed en welvaart.
En
diep in de religie en de volksleven van Israël is dat verlangen verankerd. Daar
zoeken de profeten naar. Het Rijk van God. Waar mensen waar het leven geheeld
is en vrede heerst.
Zodra
je, gemeente, religie en geloof losmaakt van het bestaan van elke dat en de
levensgemeenschap die ons omringt, dan is het alleen gericht op individuele
spiritualiteit of het bewaren van vertrouwde vormen waar je je individueel
veilig in voelt. Maar ten diepste blijft het bestaan dat van een enkeling.
Opgesloten in jezelf. De Bijbel is één grote zoektocht naar ware gemeenschap en
liefde.
En
dat heeft het joodse volk ook zo enorm aangesproken in Jezus. Je ziet
indrukwekkend in het evangelie dat Hij mensen binnenroept in zo’n intense
nieuwe manier van leven. Wat Hij niet zegt over en handelt uit liefde! Hij is
zo anders. Zo open. Zo vol betrokkenheid. Zo ver weg van alle vormen van wrok
en wrokkigheid en rivaliteit en jaloezie. En Hij wijst de mensen in de tekenen
en wonderen van brood en genezingen de voorspoed en het land van melk en
honing. Zelfs doden gaan weer leven.
En
dat voedt dat verlangen van de joden omdat het in hun genen geschreven staat,
zou je kunnen zeggen, naar een nieuwe tijd als onder David en Salomo. Er raakt
iets in beweging rond Jezus. Het hangt in de lucht.
Dat
kennen wij toch ook wel. Dat er soms rond bepaalde mensen iets in de lucht
hangt. Pim Fortuijn. Of bepaalde bewegingen. Hoop.Lang niet altijd even fris en
zuiver. Soms op een hele manipulerende manier bespeeld door gehaaide personen.
Soms
is dat juist iets dat weer gaat samenbinden. Iedereen gaat elkaar napraten en
navoelen. Hoe is dat gegaan met Duitsland en Hitler? Een heel volk meegesleept
in een gevoel van eenheid. Maar bijna altijd ten koste van. Slachtoffers.
Zondebokken. Ook dat bindt een gemeenschap. Als er een schandaal rijst.
Dat
is in onze prachtige nieuwe en ook die mooie oude wijken van Barendrecht niet
het geval. Zolang de welvaart en de voorspoed ons op de been houden gaat het
wel. Dan is er rust. Dan zijn er ook heel wat vriendelijke contacten.
Maar
soms hangt er ook iets in de lucht waar opeens allerlei verdrongen onrust en
verdrongen conflictjes in ontladen worden. In verpauperde wijken. Utrecht
vorige week. Parijs vorig jaar. Maar ook in beschaafde woongemeenschappen. Er
is zomaar een schandaal geboren. Rond een leider. Een burgemeester. Of een
dominee. Soms loopt het goed af. Soms wringt het langer.
Wat
is eigenlijk het diepste cement dat ons bindt? Waar laten we ons door meenemen?
Maar,
zoals ik zei, rond Jezus hangt er ook iets in de lucht. Niet alleen maar iets
negatiefs. Verwachting juist. Hoop. Dat nieuwe dat Hij liet zien steekt mensen
aan. Het diepe verlangen naar vrede. En dan .. dan breekt er een dag aan waarop
lijkt dat alles goed lijkt te komen. Dat de verwachting waar wordt.
Jezus
wordt de koning. De messiaanse koning! David. Salomo. Het moment is daar dat
het echt helemaal goed gaat komen. De vreugde van het land van melk en honing:
dat breekt nu door! En iedereen steekt iedereen aan. Alles ademt een blije
spanning. En Jezus zelf geeft ruimte aan hun hoop. Door op dat ezelsveulen te
gaan zitten. Hij roept zelf de profetische beelden van de messiaanse koning op.
Hij weet dat de tijd nabij is.
En
de mensen vieren feest.
Jezus
laat het feest zijn.
De
joodse leiders verdragen het niet. De narrigheid en de jaloezie druipt er van
af. Maar Jezus neemt het voor de feestende mensen op. Laat maar duidelijk
worden dat er heel wat gaat gebeuren. Laat maar duidelijk worden dat er toch
alle hoop is.
Hoeveel
echte hoop hebt u? Concreet bedoel ik. Dat het met de schepping goed komt, hoe
belaagd ze nu ook is door vernietigende machten? Dat het werkelijk goed zal
komen in de wereld met alle menselijke verhoudingen? Dat er werkelijk vrede op
aarde zal zijn? En dat de dood het niet meer voor het zeggen heeft? En dat er
paradijselijke vreugde zal zijn?
Heb
je daar hoop op? Geloof je dat? Dat het Rijk van Gods licht en liefde
doorbreekt? Kijk eens kritisch naar jezelf of je zulke vreugdevolle hoop wel
bij jezelf durft toelaten.
Of
zit je alleen maar vast in een cirkel van dat kleine wereldje van nu? Als je
maar wat leuke dingen hebt, en als de wind maar een beetje mee blijft waaien en
er niet te veel ellende komt. En wat aardig zijn voor elkaar. En straks
misschien na de dood nog een plekje in het licht. Dat is het dan wel zo’n
beetje.
Eigenlijk,
laten we eerlijk zijn, is dat wel het hoogst haalbare aan hoop en verwachting.
Maar
echt het Rijk van God verwachten? Op aarde. Geen sprookje. Geen dromen die
bedrog zijn. Doen we dat? De hemel op aarde, zoals het boek Openbaring dat
uitdrukt? Durf jezelf eens op het gehalte aan hoop te testen!
Jezus
weet overigens ook wel, dat ook de mensen die Hem op dat moment van zijn
glorievolle intocht in Jeruzalem binnenhalen, eigenlijk heel ambivalent zijn. Want
terwijl zij feesten, huilt Hij over het lot van de stad. Hij voorziet dat de
stad tot puin vervalt. Het is niet zo dat Hij helemaal euforisch is van alle
bejubeling. Wat Willem Barnard zo poëtisch krachtig kan zeggen, omdat hij het
verhaal van achteren bekijkt, dat voorvoelt Jezus van voren: “Heden Hosanna,
morgen kruisigt Hem”.
Een
massa mensen kan zo makkelijk tot allerlei nabootsend gedrag komen. Elkaar
aansteken. Met euforie en vreugde, maar morgen kantelt het. Dan schreeuwt
iedereen: “Weg met Hem!”
Je
kunt populair zijn. Door iedereen bewonderd. Maar morgen word je er uit
gegooid. Door iedereen belachelijk gemaakt. Dat bindt mensen. Klontert samen.
Dat
is eigenlijk ook het dubbele van deze zondag. Want behalve feestelijk
Palmzondag is het ook Passiezondag. Zondag waarop de realiteit van het lijden
van Jezus in het blikveld komt.
Heden
Hosanna, morgen kruisigt Hem.
Hoe
kan dat toch? Hoe zit dat?
Misschien
dat we iets duidelijk kunnen krijgen met de houding van Jezus zelf.
In
dat ezelsveulen wordt dat al een beetje duidelijk.
Sjeng
Schalken is gestopt met tennissen. Hij is neerslachtig las ik in de krant. Want
het winnen van een titel of een tweede week halen in een Grand Slamp, daar ging
het om. Dat was het ultieme kicken.
Het
is Jezus niet te doen geweest om de ultieme kick van de jubel van de wereld.
Maar
om een koningschap dat verbonden is met een nieuwe wereld.
En
dat kan alleen met zachtmoedigheid.
Geen
competitie. Want die sluit altijd uit.
Geen
verlangen van het geluk van de ander. Want dat leidt tot die competitie en tot
rivaliteit. Dan wil je inderdaad schitteren.
Hij
zou kunnen schitteren. Ik ben God. Dat had Hij overal kunnen laten merken. Kijk
mij eens. Maar, hoorden we Paulus vertolken, Hij deed afstand van dat aan God
gelijk zijn. Hij neemt een slavengestalte aan. Hij kiest voor nederigheid. Hij
weet dat de rivaliteit van de joodse leiders en dat het elkaar nabootsen in een
massaverschijnsel tot zijn dood zou leiden. Er uit gegooid. Daarom huilt Hij
over Jeruzalem omdat ze toch niet snappen wat echte vrede is. Maar om al die
krachten te ontmaskeren offerde Hij zichzelf er voor op.
Geen
wraak. Geen oorlogstaal. Geen dominante trotse houding. Maar enkel die van de
zachtmoedige, vergevende vrede. Ook al volgt de dood er op.
Daarom
heeft God Hem verhoogd. Een naam gegeven waar geen Sjeng Schalken of
Amerikaanse president tegen op kan.
Dat
is Pasen. Glorie in een volkomen nieuwe zin.
En
als er iets is, zegt Paulus, wat een nieuwe gemeenschap maakt, dan is het dit
wel. Dat is eenheid in een nieuwe, een heilige geest. Laat onder u die
gezindheid heersen die Jezus had. Innerlijke vernieuwing. Alleen vanuit die
geest zal een nieuwe wereld oprijzen. Dat zal het wonen en leven in het
dagelijks bestaan stempelen. Alleen in die geest is er permanente vreugde en
vrede. Jeruzalem. Stad van vrede, wees voor de mensen een veilig huis.
Weroesjalaïm, stad van vrede breng ons weer thuis.
Jezus,
koning van alle volken, gezegend U die komt in de Naam van de Heer. Vrede in de
hemel en eer aan de Allerhoogste.
In
de Naam van de Vader
In
de Naam van de Zoon
In
de Naam van de heilige Geest.