Dorpskerk Barendrecht, 5 september 2010

Ds. Ph. van Wijk

Deut. 30,15-20  Lucas 14, 25-33

 

Lieve gemeente,

 

We hebben weer met een weerbarstig woord uit de Schriften te maken.

In een tijd waarin de secularisatie de kerken heeft leeggezogen, zouden wij het toch prachtig vinden als de kerk weer eens zondag aan zondag vol zou lopen. Een dominee die veel volk trekt. Dat is toch het ideaal.

Zo niet bij Jezus. Als er drommen achter Hem aankomen, heeft Hij daar kennelijk zijn bedenkingen bij. Hij zegt dingen die, dat kun je op je klompen aanvoelen, de massa in rap tempo uitdunnen.

Laten we niet vergeten dat Hij op weg is naar Jeruzalem. Dat Hij een diep inzicht heeft in hoe het met mensen gaat. Dat massa’s zich makkelijk laten besmetten met bepaalde gevoelens. Populisme speelt daar op in. Op basisgevoelens van ongenoegen. Van onderlinge spanningen die zich laten afleiden door een gezamenlijke vijand te benoemen. Een besmettelijk proces. Hypes en massabewegingen zijn altijd heel ambivalent. Heden: hosanna!, morgen:  kruisigt hem! Jezus weet dat het met Hem staat te gebeuren.

 

Jezus noemt de prijs om Hem te volgen. De moed hebben om alleen te komen staan. Zelfs alleen te komen staan in de kring van je allernaasten. Je vader en moeder. Het gezin met je broers en zussen. Zelfs in je huwelijk, je eigen gezin. De moed hebben om dat op het tweede plan te zetten. Er staat dat je ze moet haten. Dat is een oosterse overdrijving. Maar daarmee wordt bedoeld dat er uiteindelijk soms gekozen moet worden. Dat als het er werkelijk op aan zou komen, hier geen compromissen bestaan.

 

Demissionair minister Ab Klink maakte een innerlijke keus. Verder onderhandelen met de PVV was voor hem niet meer mogelijk. Dat zou het CDA niet moeten willen, zo had hij waargenomen. Omdat het aan de wortels van principes knaagt. Maar toen het er op aan kwam leek de partijdiscipline of het partijbelang belangrijker dan zijn eigen innerlijke keuze. Ik kan het niet helemaal afwegen. Maar ik begreep het niet helemaal meer toen hij toch met het vervolg van onderhandelingen instemde.

 

Dit soort compromissen om de zaak te redden, daar laat Jezus hier eigenlijk niet veel ruimte voor.

Desnoods kom je alleen te staan. Desnoods kost het je leven.

Ik weet, gemeente dat het gevaarlijk kan zijn. Dat het sectarisch kan zijn. In kleine groepen en secten gebruikt men dit soort woorden van Jezus om mensen te manipuleren. Om geestelijke macht uit te oefenen. Dat men met thuis en de familie moet breken. Maar dat soort geweld en manipulatie bedoelt Jezus niet.

 

Het gaat er Jezus juist om dat we in de normale orde van onze allernaaste verhoudingen vaak onze eigen geestelijke vrijheid kwijt zijn. Ik heb er kort geleden in een preek ook al bij stil gestaan. Juist nauwe familierelaties kunnen beknellend zijn, omdat we in de ban zijn van de ander. Juist daar kunnen rivaliteiten zo makkelijk onderhuids woeden. Juist daar is het zo moeilijk om een eigen weg te gaan, vooral als het om gevoelige zaken gaat, die voor de anderen iets bedreigends kunnen hebben.

 

Drie weken geleden zond de Avro de Deense film Festen uit. Op zijn zestigste verjaardag nodigt een vader zijn gezin uit in zijn landhuis dat tegelijk een hotel is. De oudste zoon woont in Frankrijk, en blijkt niet zo’n beste relatie met zijn vader te hebben. En op de jongste zoon na weet iedereen van het zorgvuldig verborgen familiegeheim: vader heeft zijn kinderen misbruikt. Niet lang voor die verjaardag heeft een dochter zelfmoord gepleegd omdat ze de nachtmerries van de vroegere verkrachtingen door haar vader niet meer kon verdragen. De oudste zoon wordt uitgenodigd om  op de verjaardag te speechen. En dan kiest hij voor het opengooien van de beerput. Hij kan niet langer de schijn ophouden. Hij breekt de façade van de familie af en benoemt openlijk wat de vader met de kinderen heeft gedaan.

Maar dan keert heel de familie zich tegen hem. Moeder, die zeer goed weet wat is gebeurd, probeert hem tot een fantast te verklaren, door in haar speech te zeggen dat hij altijd zo heerlijk in een fantasiewereld leefde, als jongetje al. Hij wordt er uitgegooid. Iemand die de eenheid zo verbreekt dient buitengegooid te worden. Letterlijk. Want de schijn van de eenheid is belangrijker dan de zuiverheid.

Totdat die nacht de ban breekt. Omdat er een brief ontdekt wordt van de kort geleden door zelfmoord omgekomen zus. En uiteindelijk ook de vader breekt en bij het ontbijt uitspreekt dat die oudste zoon de enige echte held is geweest.

 

De moed hebben om de oude orde van ons mensen aan de kaak te stellen, en allerlei oneigenlijke bindingen en rivaliteiten te onderkennen, dat is wat Jezus vraagt.

Jezus vraagt niet een gezellige gemeente, waar we het met zijn allen leuk of fijn hebben.
Want in zulke gemeenten vallen gemakkelijk slachtoffers.

Jezus vraagt geen volle kerken, want o zo makkelijk kan daar het populisme of de groepsdwang toeslaan en het kwaad in een gezamenlijke vijand of de boze buitenwereld gezocht worden.

De prijs om Jezus te volgen is die van de moed om alleen te durven staan. Omdat alleen ongeveinsde en zuivere liefde en ongelaagde eerlijkheid ware gemeenschap kan vormen.

 

Het is geen gemakkelijke oproep geweest, van iemand die toch al wel gewild was onder de mensen. Soms zie je dat ook. Dat mensen allerlei grote woorden durven gebruiken, en zelfs hun eigen publiek geselen, omdat ze toch al populair zijn. En dat kan zelfs als een soort groepsmasochisme werken, dat het groepsgevoel alleen maar versterkt.

 

Maar Jezus heeft ultiem zelf de prijs betaald van wat Hij hier zegt.

Als Hij in de hof van Getsemané een ongekende worsteling doormaakt: moet Ik hiermee doorgaan? kan Ik deze absolute eenzaamheid aan?, dan is de innerlijk spanning ondraaglijk. Bloed, zweet en tranen. Wie kan zo eenzaam zijn? Slechts een klein compromis had Hem uit die benauwdheid kunnen redden. Enige tactiek. Enige politieke plooibaarheid.

Dat heeft Hij geweigerd. En Hij heeft de beker Godverlaten gedronken.

Niet uit zelfkwelling. Niet uit misplaatst heldengevoel. Maar vanuit het besef dat alleen de liefde kan volhouden, en niet de schijn. Hij doorzag het proces: dat zijn collega rabbi’s Hem uit rivaliteit probeerden te doden. En dat de schare met het besmettelijk virus van het zondebokmechanisme zou worden aangestoken. Dat iedereen mee zou doen in de massa. Daar heeft Hij zichzelf niet uit willen redden, door ontrouw te zijn aan zijn zuiverheid.

 

Misschien zegt u vanmorgen: mijn naaste omgeving, daar heb ik nooit echt tegen moeten kiezen. Men heeft mij altijd gesteund in het geloof. En mijn geloof is voor mij altijd een steun geweest. U herkent zich eigenlijk niet in deze toon van het evangelie.

Maar hoe was het toen u er moest zijn voor uw collega, toen die op oneigenlijke manier werd terzijde geschoven of getreiterd? Ja, buiten, of in de kantine samen aan tafel hebt u misschien wel gezegd: joh, het is niet eerlijk….  Maar toen het er op aan kwam in de groep. Toen je moest kiezen tussen je eigen baan of je collega in bescherming te nemen?

Of hoe vaak heb je je toch niet geschikt omdat je iets onzuivers bij je kinderen of je ouders niet aan de orde durfde te stellen? Bang voor ruzie. Nee, ik bedoel niet dat je bot moet strijden voor eigen standpunten. Maar punten waar echt onzuiverheid aan de orde is.

 

Als je zegt christen te willen zijn, Christus te willen volgen, moet je ook de prijs willen betalen. Al kom je er ook volkomen door alleen te staan.

 

Nu de secularisatie een uitdunnings- en uitzuiveringsproces is geworden, moeten we niet meer terugwillen naar vroeger, toen de kerk nog vol zat. De tijd dat in Barendrecht de kerken vol zaten was ook de tijd dat diezelfde kerken en kerkleden elkaar met de nek aankeken, wantrouwden, onderhuids dwars zaten.

Misschien moet we in deze tijd alleen nog vragen naar die nieuwe moed. Om in zuiverheid en geestelijke vrijheid de weg van de ware liefde te gaan.

 

In de Naam van de Vader, en van de Zoon, en van de Heilige Geest, Amen