Dorpskerk Barendrecht, 15 augustus 2010

Ds. Ph. van Wijk

Lezingen: Jeremia 23, 23-29 ;  Lucas 12, 49-56

 

Lieve gemeente,

 

Je zou je kunnen afvragen: dit evangelie? Wat is dit??:  Vuur ben Ik komen werpen op aarde. Het is al ontstoken! Ik ben niet gekomen om vrede op de aarde te brengen maar verdeeldheid. De intiemste verhoudingen zullen worden verstoord. Gezinnen uit elkaar geslagen….

Dit evangelie? Dit strookt niet met ons geloof dat Christus is gekomen om vrede op aarde te brengen.

Van een God die liefde is, en van ons allen houdt.

 

Maar Jeremia heeft het ook al wel begrepen: er zijn wat een profeten pappen en nathouden. Leugen!, zegt Jeremia. Het woord van de HEER is als een vuur dat verbrandt. Als een hamer die een rots stuk slaat.

 

Voor dat we van binnen al een beetje beginnen te protesteren: ze hebben dat niet gemakkelijk gezegd. Jeremia, de grote profeet van het Oude Testament. En Jezus de grootste profeet. Jeremia heeft zwaar geleden onder de onpopulaire boodschappen die hij moest brengen. Hij is er verschillende malen bijna om vermoord, en hij vervloekte de dag van zijn geboorte. En Jezus:  we kennen het verhaal. Juist vanwege zijn boodschap is deze ultiem rechtvaardige vermoord. Daar heeft Hij het dan ook al over. Dat Hij met een doop gedoopt moet worden. Verdrinken in het kwaad dat men Hem aandoet.

 

En misschien roepen we dan: o ja, nu gaat er een lichtje branden. Het gaat om de  martelaren. Om de mensen die om hun geloof zijn vervolgd. De Hugenoten. En de Waldenzen. En de eerste Christenen.

Dat zijn indringende verhalen, maar gelukkig worden wij niet meer vervolgd. Is er vrijheid van godsdienst verankerd in de grondwet zelfs…

En zo hebben we het verhaal weggezet naar andere tijden en andere oorden.

 

Wat wil Jezus dan? Ge denkt dat Ik gekomen ben om vrede op aarde te geven; niet!, zeg Ik u.

Eerder verdeeldheid. Als er vijf in een huis zijn, zijn ze verdeeld, drie tegen twee en twee tegen drie. Vader tegen zoon en moeder tegen dochter en vice versa. Vooral verdeeldheid binnenshuis dus.

 

Verhelderend is het misschien, gemeente om te zien naar wat er is gebeurd in de man-vrouw verhouding. Het besef dat man en vrouw gelijkwaardig zijn, heeft ontegenzeggelijk zijn wortels in het evangelie. Vrouwen en meisjes zijn lang en in bijna alle culturen slachtoffers geweest (of nog) van culturele patronen waarmee men de vrede wil bewaren en de verhoudingen geregeld zijn. Op milde of meer gewelddadige wijze beroofd van ware vrijheid en als de mindere van de man beschouwd. Maar juist in het evangelie liggen de principiële aanzetten voor het besef dat man en vrouw niet gelijk maar wel gelijkwaardig zijn, hoezeer dat ook door de kerk mee is geblokkeerd.

Maar nu dat besef de laatste halve eeuw helemaal uit de cocon is gekomen, is ook de onderdrukkende rol aan het afnemen. En het is niet toevallig dat dat gepaard gaat met een enorme stijging van het aantal echtscheidingen.

Het is bevrijdend. De leugen van de ongelijkwaardigheid, waardoor vrouwen werden geknecht, is langzaam ontmaskerd. Maar dat brengt een enorme weerstand. En dat brengt ook concurrentie. De hoeveelheid onderlinge strijd en moeite is ongekend toegenomen.

Er zitten twee kanten aan. Aan de ene kant mannen die liever de oude orde wilden handhaven.

Maar vaker, veel vaker is de onderlinge moeite ook die van het feit dat nu de concurrentie op tafel komt. De anders verzwegen of weggepoetste verschillen worden niet langer verzwegen.

 

In en door Jezus Christus is duidelijk geworden dat heel veel menselijke gemeenschappen, die misschien wel vredig lijken, eigenlijk leven ten koste van weggedrukte gevoelens. De lieve vrede die bewaard moet blijven, waardoor bepaalde dingen niet gezegd mogen worden. Onderlinge concurrentie en spanningen moeten verzwegen worden. Vaak onder de dekmantel van de liefde weggestopt. Vaak wordt er gemanipuleerd. Waag het niet om spelbreker te zijn. Om de façade van het keurige of het leuke of het liefdevolle gezin te doorbreken.

En o zo vaak leidt dat tot het feit dat er iemand buiten de kring valt. Het zwarte schaap. Nee, niet alleen een zwart schaap hebben, maar zelfs een zwart schaap nodig hebben. Die ene die doodgezwegen wordt. Daarvan kent iedereen het verhaal. Ik heb, gemeente, in mijn ambtelijk leven tot nu toe ergens tussen de drie- en vierhonderd uitvaarten geleid. En dus evenzoveel indringende gesprekken gevoerd met families. Talloze malen was er uitgesproken of onuitgesproken sprake van scheve verhoudingen, van onuitgesproken spanningen. En vaak van een familielid dat buiten de kring viel.

 

En misschien concludeert u nog steeds: nee, maar gelukkig is het bij ons niet zo. O nee? Dat kan. Maar veel vaker is dat omdat de schijn van de lieve vrede zo groot is, dat je het niet ziet.

De Bijbel is zo’n gezellig boek niet, heb ik deze week gezegd tegen iemand die niet bij de Bijbel is opgevoed. In het eerste gezin dat er in voor komt vermoordt de ene broer de andere. In de gezinnen van de patriarchen is er rivaliteit tussen de vrouwen (denk aan Sara en Hagar, aan de vier vrouwen van Jacob), dreigt Ezau Jacob te vermoorden, verkopen tien broers Jozef naar Egypte. In het huisgezin van de hoogst geadoreerde en geprezen koning David is het één grote kluwen van onderlinge rivaliteit en geweld.

Waarom schrijft de Bijbel zo? Omdat de Bijbel het enige religieuze boek is dat het geweld juist niet bedekt, maar waar de ontdekking, de ontmaskering van het geweld plaats vindt.

 

En ultiem en volledig gebeurt dat in het verhaal rond Jezus Christus. Alle schijn wordt afgeworpen. Volkomen wordt duidelijk dat wij leven ten koste van slachtoffers. Maar tegelijk wordt daarmee dan ook de kracht van dat mechanisme weggenomen. Na de moord op Jezus en zijn opstanding wordt duidelijk wat er daadwerkelijk onder mensen gebeurt. En daarom werkt het niet meer. Daarom zijn we gaan beseffen dat er daadwerkelijk slachtoffers zijn. Daarom voelen we aan dat het onrecht is als je ter wille van de lieve vrede in de familie bepaalde zaken beter niet ter sprake kunt brengen.

Daarom beseffen mensen in de omgeving soms dat er onrecht gebeurt naar een slachtoffer. Daarom is er solidariteit. En dat maakt dat je je inzet voor je ten onrechte buiten de familie gestoten broer. Je durft te spreken over verzwegen misstanden. En je krijgt oog voor achter de gezelligheid liggende onderdrukkende lagen.  Je ogen worden geopend voor manipulerend gedrag. Hoe vroom of hoe lief ook ingekleed. En omdat je er oog voor krijgt, weiger je om er langer in mee te gaan. Of er nog langer slachtoffer van te zijn. En dat brengt verdeeldheid. Dat brengt echt niet zomaar vrede. Je breekt de façade van de fijne familie. En de verhoudingen liggen aan diggelen. Maar liever oprecht solidair met het zwarte schaap, liever gaan voor de waarheid dan de gemanipuleerde vrede, de schijn.

 

Door wat met Jezus Christus is gebeurd, werkt de oude manier van het bewaren van de vrede, de lieve vrede, niet meer. Het is als met het openprikken van de ontsteking. De pus komt er uit. Maar het is de enige manier tot genezing.

 

Want dat moeten we wel voor ogen houden. Het is geen pessimistische boodschap.

Want het is niet de laatste, maar de voorlaatste boodschap. Het is de barenswee van het Rijk van de vrede. We durven de pijn van de helaas noodzakelijke verdeeldheid aan, omdat we weten dat uiteindelijke de vrede zal regeren. Omdat alleen de waarheid vrij maakt.

En daarom kan de uitzuivering soms nu al beginnen. Daarom zie je dat er soms prachtige dingen gebeuren als oude structuren en oude vetes een keer werkelijk worden doorlicht en we buigen. We leven in een door geweld gebroken wereld. Achter de voordeuren vaak nog meer dan in de openbaarheid. Maar we leven ook in een wereld waarin dat geweld ontmaskerd is.  Amen.