Tekst van de verkondiging, Kersnacht
2007.
Dorpskerk Barendrecht
ds. Ph. van Wijk
Lieve mensen,
Gelooft u in vrede op aarde?
Dat is misschien wel een veel
te grote vraag. Ook al gaat het daarover in het kerstverhaal, en hebben we dat als
vanzelfsprekend aangehoord - want wat zou een kerstnachtdienst zijn zonder het
verhaal van de herders in de nacht die ‘Vrede op aarde’ horen
zingen? Maar de wereld is te ingewikkeld om zulke grote woorden in de mond te
nemen. Vrede op aarde. Dat zal er nooit komen. Dat fluistert ons sceptisch
gevoel ons voortdurend in.
Maar goed, laat ik u even een
keer niet tegenspreken. Want het is wel een heel grote zaak: vrede op aarde.
Kleiner dan maar. In onze eigen omgeving. In ons eigen leefwereldje. Zit dat
goed? Is dat uitgebalanceerd, in harmonie, gelukkig?
Laat ik u mijn ervaring als
pastor geven.
Talloze mensen heb ik in mijn
ambtelijk werk gesproken voor wie het leven verre van goed is. Natuurlijk weet
ik ook wel dat het leven op en neer gaat. Dat er perioden zijn die niet zo leuk
zijn. Heel diepgaande zorgen soms. Maar ook perioden dat het leven zonnig is en
mooi.
Maar in alle eerlijkheid: als
je geluk en moeite in deze wereld op de weegschaal zou kunnen leggen, dan heb
ik een ernstig vermoeden welke kant het winnen zal.
Kerstfeest vier je om even
van dat gevoel af te zijn. Wat is het heerlijk om je te laten strelen door de
warmte van muziek en sfeer en licht. Prettig om in de kerstnacht bij kaarslicht
bijeen te zijn. Wat is het leuk om een paar dagen
overdadig te mogen eten en drinken. Even die loerende somberheid op afstand te
houden. Even weg uit alle gejacht en weg van een stukje innerlijke onrust en
innerlijke onvrede.
Wat zou het fantastisch zijn,
als de wereld wel gelukkig zou worden. Wat zou het fantastisch zijn als mijn
leven wel tot volle harmonie zou kunnen komen. Wat zou het fantastisch zijn als
de verhoudingen waarin ik leef wel eerlijk zuiver en recht en echt totaal
plezierig zouden zijn. Als de dingen allemaal goed zouden komen. Als er echt
hemel zou zijn.
Maar ook daar wroet dat
gevoel van scepticisme: je kunt het wel hopen en willen, maar het leven is zo
anders.
Maar nu juist dit Lucas-verhaal brengt het ons zo prachtig dichtbij. Wijst
ons de weg naar de hemel, die we zo verlangend zoeken.
Want Lucas
prikt dwars door dat scepticisme heen.
Lucas zegt: let toch eens op de binnenste laag van het
bestaan. Niet op de buitenste.
De buitenste laag: dat is Augustus. Dat is de wereld van de beheersing. Alles in de
vingers. Augustus: dat is het toppunt van het Romeinse Rijk. Eén van de
machtigste en meest invloedrijke rijken in de geschiedenis van de wereld.
Augustus is de
verpersoonlijking van wat in de wereld mogelijk is.
Augustus, zegt Lucas ons, dat is degene die tot het uiterste vecht om in
de hele wereld aan de touwtjes te kunnen trekken. Het hele wereldrijk moet in
kaart worden gebracht. Want wie het zo beheerst, weet waar hij aan toe is.
Augustus vandaag: dat is de
wereld van wetenschap en techniek. Dat is die wereld die we allemaal aanbidden:
welvaart en genot. Het is de wereld die alles wil beheersen om het leven nog
verder te vervolmaken. Ongeluk, ziekte onveiligheid, alle onheil: uit alle
macht zullen we proberen er van af te komen.
Maar hoe
meer we beheersen, hoe onherbergzamer de wereld dreigt te worden. De ondergrond dreigender. Duurzaam geluk alleen maar
verder weg geschoven. Alle woorden van duurzaamheid ten spijt.
Gelukkig, lieve mensen: God,
de Eeuwige zelf tart deze visie op de wereld, die we allemaal ergens delen. En
in alle grootheidswaanzin van de man die zich de Verhevene liet noemen borduurt
Hij zelf de onderlaag, die de echte laag zal blijken te zijn.
Hij die denkt het schaakspel
van de wereldgeschiedenis te spelen, Augustus, de
Verhevene, wordt door de Grootmeester zelf als een pion verplaatst om de Koning
in positie te brengen.
Wat een prachtige ontdekking
door Lucas gedaan en beschreven. Dat de meest
onbetekenende onderlaag van de samenleving, een meisje van vijftien, zestien
uit de laagste sociale kaste, zwanger op duistere wijze, samen met een man
zonder aanzien, ongelukkigerwijze op pad moeten omdat de keizer zonodig de
zaken beheersen wil: dat dat precies de echte laag is
die de hemel naar de aarde zal open doen: ja dat is een omkering van zaken die
zijn weerga niet kent.
En meer hoeven we van de
kerstnacht niet mee te nemen naar huis, wat mij betreft.
Dat je in alle
raadselachtigheid en dwaasheid van het leven zelf zo dwaas durft te zijn om te
zien dat de buitenkant niet is wat het is. Dat alles wat tegen lijkt en groter
lijkt dan jij, met een eenvoudige glimlach van God schaakmat gezet wordt.
Wij zijn vaak vertwijfeld
omdat we eigenlijk ook in de schaakpartij van hoger en beter en meer mee willen
schaken en aan de winnende hand willen zijn. De wereld van streven en
rivaliteit, de wereld van begeren en verlangen is vaak de wereld die onze
spelregels bepaalt.
Een klein keizertje in ons
eigen rijk, dat we graag beschreven willen hebben. Gereguleerd naar de maatstaf
van alle soorten geluk die ons worden aangedragen door duizenden modellen die ons
doen verlangen naar nog meer.
Maar precies daar waar wij de
touwtjes niet in handen blijken te hebben, opent zich het perspectief van echt
geluk. Omdat we gewaar worden dat de Eeuwige aan het werk is om het Rijk van
vrede te openen. De hemel te brengen, waar onze misère het tegenovergestelde
vreest.
De wereld is niet wat hij
lijkt. Bedankt, Lucas voor de manier waarop je dat
weet op te schrijven.
Vrede op aarde kan er slechts
op twee manieren zijn.
Op de manier van de Romeinse
keizer.
Dat is de verzoening en vrede
die alleen maar met geweld kan worden gevestigd. Het is de weg van strijd en
rivaliteit. Vrede met peacekeeping forces. Jawel: dat levert soms een lange periode van rust
en vrede op. Maar de ondergrond is geweld. Augustus, die zijn rivalen uit de
weg moet ruimen om aan de macht te komen. Zijn legers nodig heeft om de vrede
te bewaren.
Vrede op aarde: er is ook een
andere manier.
Die breekt van Godswege in in onze aardse manieren.
Een meisje. Een baby’tje. Een dierenverblijf. Tekenen van onmacht. Het zijn de
tekenen van de liefde. Waar mensen zich verzoenen, niet gewelddadig, militair
of sociaal gedwongen. Maar uit liefde. Dat is een ander Rijk. Het Rijk van de
hemel. Dat vind je niet in Rome, maar in de stad van David.
Daarvan zijn de herauten engelen uit de hemel.
In het grote verband van de
wereld, en in het kleine verband van onze persoonlijke geschiedenis lijkt die
buitenste laag de belangrijkste.
Maar in Gods naam leren we
steeds opnieuw zien dat er een heilzame binnenkant is. Dat de wereld van liefde
zich baan breekt – de feiten van het journaal ten spijt. Want de Eeuwige zelf
heeft zijn voeten op aarde gezet.
Eer aan God in de hoogste
hemelen. En vrede op aarde in mensen waarin God een behagen heeft.
Amen.