Dorpskerk Barendrecht, Psalmzondag (28 maart) 2010

Ds. Ph. van Wijk

Lezingen: Exodus 11, Filippenzen 2,5-11 , Lucas 19, 28-40

 

Lieve gemeente,

 

De beroepingscommissie heeft in 2006 in de gesprekken met mij duidelijk gemaakt dat men in Barendrecht niet zat te wachten op een predikant die de politiek op de kansel zou brengen. Toch zou ik het ter wille van de zaken die aan de orde zijn duidelijker willen stellen. Ik neem aan dat men bedoelde dat ik de preekstoel niet zou gebruiken voor partijpolitiek.

De Schriften lezend, vanmorgen zeker, kun je er niet omheen dat het in zekere zin om zaken gaat die alles met de politiek te maken hebben. Of scherper: met de vraag wie heeft de macht en hoe wordt de macht uitgeoefend. En over de vraag: voor wie buig je? Dat is de vraag van vanmorgen.

 

Er zijn opmerkelijke parallellen tussen het evangelie van de bejubelde intocht van Jezus in Jeruzalem en het bericht van de laatste onheilsaankondiging aan het adres van de Farao.

Die van de politieke situatie: een onderdrukt volk dat gekoloniseerd wordt door de Egyptenaren. De intense spanning van het bevrijdende afwerpen van het slavenjuk.

En een door de macht van de Romeinen onderdrukt en gekortwiekt volk dat zo intens graag van die gehate onderdrukkers bevrijd zou willen worden. Oplopende Messiaanse koorts. Waar is de Messias, de koning der Joden, die deze bevrijding zal voltrekken?

Over politiek gesproken dus.

 

Er is een parallel tussen Mozes en Jezus. Beiden spilfiguren op die scharniermomenten. Mozes bejubeld door zelfs het Egyptische volk. Het was me nooit zo opgevallen. Waarmee er ongetwijfeld ook een politieke spanning tussen Mozes en Farao moet hebben ontstaan die van hen rivalen maakten. En Jezus die zo ongekend populair bleek onder het volk, dat ze Hem met groot ceremonieel binnen halen. Mantels op de straten. Palmtakken als symbool van victorie. “Gezegend hij die komt als koning in de naam van de Heer! Vrede in de hemel en eer aan de Allerhoogste”. Woedend zijn de hogepriesters, de schriftgeleerden en de leiders van het volk. Ze maken zich tot de intense rivalen van Jezus.

Over politiek gesproken, nogmaals.

 

Maar er is een opmerkelijk verschil als het aankomt op de inzet van de macht om de bevrijdende doorbraak te forceren.

En om die te begrijpen kunnen we het beste te rade gaan bij Paulus in de epistellezing van vanmorgen. Als er één was, wil Paulus zeggen, die macht had kunnen inzetten dan was Hij het. Hij was God gelijk. Dat was geen gestolen goed. Geen grootspraak. Hij had, zeg ik parafraserend, aan het hoofd van een geweldige macht alles en iedereen kunnen overtreffen. De Romeinen verjagen. De volksleiders en hogepriesters in het stof doen bijten. Maar Hij koos die weg niet. Hij koos voor een omkering van alle menselijke beelden van macht en heerschappij. Hij heeft zichzelf ontledigd en de gestalte van een dienstknecht aangenomen.

Op een ezel rijdt Hij Jeruzalem binnen. Jawel, Hij laat zich bejubelen als koning. Maar dan wel in een totale omkering van ons menselijk verlangen van hoe een koning er uit zou moeten zien. Hij kiest de weg van de totale zachtmoedigheid. Geen ruiter hoog te paard. Geen aanvoerder van een machtig leger. Maar in de volstrekte schamelheid die voor elk in machtsverhoudingen denkend mens belachelijk moet overkomen. Een God die zich vertoont in de totale kwetsbaarheid. Een belachelijke koning. Kwetsbaar in die gehoorzaamheid tot in de dood. Hij wist hoe het zou gaan. Hoe het werkt onder mensen. Dat ze heden ‘Hosanna’ roepen, en morgen: ‘Kruisigt Hem!’. Hij laat zich bejubelen. Maar huilt als Hij Jeruzalem ziet.  Wilden jullie maar begrijpen waar de vrede ligt.

Daar ligt de weg van de vrede: in de omkering van de manier van machtsdenken onder de mensen. Die is gestoeld op het onderlinge geweld. Op macht tegen macht. Op politieke list om de gunst van het volk.  Maar de enige ware vrede is die van de volledige kwetsbaarheid van de dienende geweldloosheid. De liefde. Daar is de enige weg waarin de mensheid zal kunnen genezen van alle geweld dat haar vasthoudt.

 

En het contrast met de wijze waarop de bevrijding uit Egypte in Exodus verhaald wordt. Daar zwelt de majesteit van de Almachtige aan, in de laatste grote daad van macht. Egypte wordt in het hart getroffen door de dood van de kroonprins en met hem de dood van alle eerstgeborenen in alle huizen en onder het vee en de dieren. Daar zaait God dood en verderf onder de mensen om zijn macht te tonen. Maar dat is een Godsbeeld waar nog te veel van ons eigen geweld in geprojecteerd zit. Je ziet het ook in de ballingschappsalmen. Psalm 137. Babel, weldra word je verwoest. Gelukkig Hij die wraak zal nemen, en jou doet wat jij ons hebt aangedaan. Gelukkig hij die jouw kinderen grijpt en op de rotsen verplettert.

Maar in zulke teksten, in zo’n Godsbeeld is de openbaring nog versluierd door onze eigen manier van machtsdenken.

 

Welke relevantie hebben zulke verhalen nu eigenlijk, gemeente?

Wel, is het niet ongekend krachtig en vreugdevol dat wij zo’n Messias hebben? Die zo’n diepgaande weg durfde te gaan? De glorie van Jezus zit niet in een macht zoals de mensen die normaal bewonderen. Maar in de bereidheid zich door mensen te laten slachtofferen, om zo de mensen te leren dat hun manier van denken en doen altijd tot slachtoffers leidt. De glorie van Jezus zit ‘m in de volgehouden kwetsbaarheid. En daarin maakt Jezus duidelijk wie God is. Zo is Hij God. Voor die oneindig liefdevolle maar ook zo krachtige zachtmoedige macht buigen we onze knieën en brengen we in alle talen de lof.

En die omkering van alle machts- en autoriteitsstructuren is een kracht in je leven. Het komt er op aan die persoonlijk en individueel te aanvaarden. Die kan ik niet voor u geloven. Maar die is de weg van Gods Rijk. De omkering waarin de zwakke de machtige en de machtige de zwakke is.

Dat is tot in je dagelijks leven moeilijk. Hoeveel momenten zijn er niet dat je eens flink zou willen optreden en wel eens van alle macht gebruik zou willen maken? Juist daar wil je God nog wel eens gebruiken. O God, dat Gij de goddelozen ombracht! (Ps. 139) En daar zachtmoedigheid te betrachten! Niet in een angstige slaafsheid waarin je je gebrek aan eigenstandigheid tot uitdrukking brengt. Dat is niet de kwetsbaarheid waar het om gaat. Maar krachtige zachtmoedigheid, als ik het paradoxaal mag zeggen.

 

En relevant is dat ook in het politieke vlak van de samenleving waarin we ons bevinden. Een samenleving die op drift raakt. Die steeds meer onveiligheid en onzekerheid in zich gaat bergen. En daarin staan de mensen op die de massa bespelen met krachtige woorden en spierballentaal. Daarin verharden zich verhoudingen. En daarin zie je de mensenmassa ook zoeken naar messiassen. Zonder dat iets bekend was van wat hij inhoudelijk eigen wil, werd Job Cohen als een vaderfiguur omarmd als de nieuwe minister-president. Binnen een week vond de meerderheid van de Nederlandse bevolking dat hij de man was. Ik reken er op gemeente, dat de instabiliteit van onze samenleving zal toenemen. We vertrouwen er op dat de economie wel weer aantrekt. De crisis voorbij. Ik vrees dat we nog lang niet door de luchtbel heen zijn. In veel Europese landen heerst politieke onzekerheid en instabiliteit. Wat als heel ons westers bestel uiteindelijk veel meer failliet zal blijken te zijn dan we nu waar willen hebben?

Juist in zulke omstandigheden zal de roep om macht en krachtig leiderschap steeds meer gepaard gaan met slachtoffers. Met samenklonterende massa’s. Met telkens weer nieuwe spreekkoren: vandaag: “Hosanna” en morgen “Kruisig hem!” Want in een instabiele samenleving en dientengevolge een instabiel politiek klimaat zal elk zwak puntje van een leider worden uitvergroot door de media, die de exponent zijn van de massa die zondebokken zoekt.

 

Laten we ons wapenen met deze nieuwe kracht van Christus: de zachtmoedigheid. De vrede. De kracht van zijn Rijk. Dat is de wijsheid van God. De krachtige zachtmoedigheid, die de wereld voor God heeft gewonnen in de weg van Kruis en opstanding.

Uiterst relevant voor elk van ons. Elke dag weer in al onze levensverbanden.     Amen.