Bethelkerk Barendrecht, 4 mei 2008

ds. Ph. van Wijk

Viering van de doop van Krstian Pieter Leendert van Os

Lezingen: 1 Petrus 3 : 13-22 en Johannes 17 : 1-13

 

Lieve doopouders, gemeente van God.

 

Hoe breng je het bij elkaar?

-          4 mei: je kunt niet langs dodenherdenking en bevrijding heen

-          zondag tussen Hemelvaart en Pinksteren, de wezenzondag. Besef van de afwezigheid van Jezus.

-          doopdienst: vreugdevolle gebeurtenis!

 

Maar misschien dat dingen toch wel met elkaar verbonden zijn.

Als ik aan 4 mei denk, als dag van de herdenking van slachtoffers die gevallen zijn, dan is één van de dingen die me verbijstert dat het mogelijk is dat wij zo collectief in een proces terecht kunnen komen van het offeren van andere mensen. Er zijn in de twintigste eeuw meer dan 100 miljoen mensen omgekomen in conflicten. Bedenk de verblinding die er achter zit. Dat je zo ver kunt komen met elkaar. Het kan niet anders of er moet iets van een krachtenveld onder zitten waarvan je niet bij voorbaat moet denken dat je dat kent.

Ik raad u aan het gedicht van Gerrit Barendrecht in het laatste Klankbord te lezen. Zou ik me verzet hebben? Het is maar de vraag. Achteraf zie je de gevolgen en dan denk je dat je niet meegedaan zou hebben met het maken van slachtoffers. Of met het zwijgen.

 

Denkt u dat het niet meer mogelijk is dat het bij ons nu zo zal gaan, dat er massaal onlusten zullen zijn en groepen het zullen moeten ontgelden?

Hebt u deze week naar de documentaire gekeken over de gastarbeiders uit Marokko bij Hooimeijer? Ik ben misschien te somber, maar als ik in die documentaire hoor welk verschil in grondtoon er is tussen toen  (de jaren zeventig) en nu in wederzijdse bejegening tussen allochtonen en autochtonen, dan vrees ik dat het niet goed gaat.

Als zo’n oudere Marokkaan zegt: ik hoop niet dat onze kinderen overal de schuld van krijgen, dan geeft dat iets weer.

Er is al zoveel ongenoegen op de achtergrond. We stoppen het achter veel prikkels weg. Maar het is er.

Als er dan wereldwijde recessie komt. Als ook onze huizenmarkt inzakt. Als de verhoudingen drastisch wijzigen. Dan zal dat nauwelijks verholen ongenoegen gewoon er uit barsten. Dan zullen er groepen zijn die het moeten ontgelden. Waarschijnlijk allochtonen. Zoals nu al de aanhangers van een religie collectief worden zwartgemaakt. Want zo werkt het, gemeente. En zijn wij dan gevrijwaard? Wees niet te snel met je conclusie.

 

Maar daar ligt de betekenis van de doop.

We hebben daar met elkaar op de doopzitting fundamenteel over gepraat. Dat de onderhuidse krachten van geweld terug te vinden zijn in onze eigen basale verhoudingen waarin we leven. Dat begint bij de kinderen. Waarom maken ze ruzie? Bijten, krabben, slaan elkaar. Waarom? Omdat ze elkaars verlangens naäpen. Daardoor elkaars rivalen worden.

En overal worden die basale neigingen tot onderling geweld achter de tralies gehouden. In bedwang gehouden. Door opvoeding en regels en fatsoensnormen. Maar overal, overal zit het, achter die tralies, de rivaliteit tussen mensen omdat ze elkaars geluk willen kopiëren.

Maar vooral als er dingen niet goed gaan in de samenleving dan kan dat onderhuids verborgen onderlinge ongenoegen gaan koken. Dan wordt er een uitweg gezocht. Dan worden er schuldigen gezocht. Er wordt gewezen. Ongemerkt gaat iedereen het geloven. Er ontstaan tegenstellingen. Groepen worden zwart gemaakt. Slachtoffers gevonden. Denk aan wat Hitler heeft gedaan. Denk aan wat er in Rwanda is gebeurd. En recent in Kenia. Maar niet te ver weg denken. Thuis ook. In de familie. In de vriendengroep. In de roddel bij de koffie. In het besmettelijk praatje over die of die.

Eigenlijk lieve gemeente, zijn het allemaal punten op dezelfde schaal. Van een pesterij op het schoolplein, een beperkte binnenbrand tussen collega’s op de werkvloer of in de familie tot die vreselijke volkerenmoorden. De onderliggende mechanismen zijn hetzelfde.

 

Juist Jezus heeft al de dingen zo ongekend scherp doorzien. Hij heeft geweten dat Hem dat in de afgrond van de dood zou brengen. Maar Hij heeft die afgrondelijkheid ook willen overwinnen. Hij heeft willen openleggen wat er bij mensen eigenlijk verborgen zit. De machten die mensen er toe brengen om in strijd en oorlog, in conflicten en ruzies terecht te komen. Concreet ook: dat mensen rondom Jezus zelf zo ongemerkt meegezogen zijn in een denkpatroon waarin Jezus eruit gegooid en gedood werd. Heel het krachtenveld dat daar achter zat, dat wilde Jezus bewust maken. Door zelf slachtoffer te worden.

 

En de kracht die Hij er tegenover heeft gesteld is die van de volstrekte weerloosheid, maar vooral ook van de liefde geweest. Geen wraak. Volhardende liefde.

Daarom is Jezus ook uit die hele wereld van jaloezie en besmetting en dood opgestaan. Hij heeft het eeuwige leven getoond. Zo zegt Hij het ook in dit gebed. Hij heeft de Naam van de Vader geopenbaard. Geen propaganda voor een beweging waarin het uiteindelijk om uitsluiting en om groepsdenken gaat, die leidt tot conflict en oorlog, altijd weer gebaseerd op ongenoegen dat in mensen sluimert. Maar de Naam van de Vader. Dat wil zeggen: het Rijk van de liefde! Jezus heeft op aarde laten zien dat er een andere wereld, een ander Rijk mogelijk is! Een totaal nieuwe levenshouding.

 

Als vanmorgen Kristian in de Doop aan Jezus wordt gebonden, met Jezus sterft en opstaat, dan mag je zeggen dat hij die weg van Jezus meemaakt. Je mag de grondhouding waarin je tegenover andere mensen staat afleggen. Al die krachten die ongemerkt leiden tot conflicten en slachtoffers. Dat wat al zo klein begint. Kleine ruzies. De eerste signalen. En dan later: meelopen met anderen. Met de meute. En geroddel. In de Doop krijg je een nieuwe levenshouding als een belofte, als een genadige kracht aangereikt. Je komt los van het tegenover anderen staan. En je wordt binnengeleid in die wereld van liefde van Jezus. Je wordt een vredesduif, een vredestichter.

 

En één van de dingen die daarin het meest de kracht van Jezus zullen tonen, is het feit dat je het gaat opnemen voor slachtoffers. Voor wie gepest wordt. Voor wie in de knel komt. Voor wie ten onrechte wordt uitgesloten.

Prachtig voorbeeld in de documentaire-film over Corrie ten Boom, een paar weken terug op TV. Haar vader, juwelier in Haarlem, die als niet-jood toch in de rij ging staan toen in de oorlog de Joden hun ster moesten ophalen. En die zei: als iedereen een ster op doet dan weten de Duitsers niet wie een Jood is en wie niet. Zo volkomen solidair zijn met slachtoffers! Dat is iets van Jezus. Doorbreekt de patronen van deze wereld.

 

En dat heeft Jezus begrepen. Dat je dan eigenlijk vreemd bent. Als je het tegen de massa in opneemt voor wie ten onrechte wordt vervolgd of uitgesloten. Als je toch durft te spreken, wanneer iedereen zijn mond houdt, en zwijgt vanwege zijn hachje. En die eenzaamheid, daar gaat het eigenlijk op deze zondag over. In die zin wees-zijn in de wereld. Het gevoel hebben het alleen te moeten doen. Zonder dat Jezus zo direct waarneembaar aan je zijde staat. In geloof. Tegen alles in.

 

We spreken de hoop uit dat Kristian en wij allen in onze doop de moed hebben gekregen om zo in de wereld te staan. Durven opkomen voor werkelijk recht en werkelijke liefde. Al moet je er ook voor lijden. Het zij zo. En dat de doop voor Kristian en ons allemaal een appèl is. Een roep om een zuiver geweten. Een roep om tegen die verborgen krachten die sluimerend meeslepen naar het maken van slachtoffers, het vol te houden dat je leeft uit andere principes. Herdenken van slachtoffers, zoals we vandaag doen, is maar niet wat meelijgevoelens hebben. Maar diep doordrongen zijn van het feit dat we eigenlijk allemaal geneigd zijn om slachtoffers te maken, maar dan ook diep doordrongen zijn van de krachten van liefde die ons daarvan genezen.

Eer aan de Vader, eer aan de Zoon, eer aan de Heilige Geest,   Amen.