Bethelkerk Barendrecht, 4 mei 2008
ds.
Ph. van Wijk
Viering
van de doop van Krstian Pieter Leendert van Os
Lezingen:
1 Petrus 3 : 13-22 en Johannes 17 : 1-13
Lieve
doopouders, gemeente van God.
Hoe breng
je het bij elkaar?
-
4
mei: je kunt niet langs dodenherdenking en bevrijding heen
-
zondag
tussen Hemelvaart en Pinksteren, de wezenzondag. Besef van de afwezigheid van
Jezus.
-
doopdienst:
vreugdevolle gebeurtenis!
Maar
misschien dat dingen toch wel met elkaar verbonden zijn.
Als ik
aan 4 mei denk, als dag van de herdenking van slachtoffers die gevallen zijn, dan
is één van de dingen die me verbijstert dat het mogelijk is dat wij zo
collectief in een proces terecht kunnen komen van het offeren van andere
mensen. Er zijn in de twintigste eeuw meer dan 100 miljoen mensen omgekomen in
conflicten. Bedenk de verblinding die er achter zit. Dat je zo ver kunt komen
met elkaar. Het kan niet anders of er moet iets van een krachtenveld onder
zitten waarvan je niet bij voorbaat moet denken dat je dat kent.
Ik raad u
aan het gedicht van Gerrit Barendrecht in het laatste Klankbord te lezen. Zou
ik me verzet hebben? Het is maar de vraag. Achteraf zie je de gevolgen en dan
denk je dat je niet meegedaan zou hebben met het maken van slachtoffers. Of met
het zwijgen.
Denkt u
dat het niet meer mogelijk is dat het bij ons nu zo zal gaan, dat er massaal
onlusten zullen zijn en groepen het zullen moeten ontgelden?
Hebt u
deze week naar de documentaire gekeken over de gastarbeiders uit Marokko bij
Hooimeijer? Ik ben misschien te somber, maar als ik in die documentaire hoor
welk verschil in grondtoon er is tussen toen (de jaren zeventig) en nu in
wederzijdse bejegening tussen allochtonen en autochtonen, dan vrees ik dat het
niet goed gaat.
Als zo’n oudere Marokkaan zegt: ik hoop niet dat onze kinderen
overal de schuld van krijgen, dan geeft dat iets weer.
Er is al
zoveel ongenoegen op de achtergrond. We stoppen het achter veel prikkels weg.
Maar het is er.
Als er
dan wereldwijde recessie komt. Als ook onze huizenmarkt inzakt. Als de verhoudingen
drastisch wijzigen. Dan zal dat nauwelijks verholen ongenoegen gewoon er uit
barsten. Dan zullen er groepen zijn die het moeten ontgelden. Waarschijnlijk
allochtonen. Zoals nu al de aanhangers van een religie collectief worden
zwartgemaakt. Want zo werkt het, gemeente. En zijn wij dan gevrijwaard? Wees
niet te snel met je conclusie.
Maar daar
ligt de betekenis van de doop.
We hebben
daar met elkaar op de doopzitting fundamenteel over gepraat. Dat de onderhuidse
krachten van geweld terug te vinden zijn in onze eigen basale verhoudingen
waarin we leven. Dat begint bij de kinderen. Waarom maken ze ruzie? Bijten,
krabben, slaan elkaar. Waarom? Omdat ze elkaars verlangens naäpen. Daardoor
elkaars rivalen worden.
En overal
worden die basale neigingen tot onderling geweld achter de tralies gehouden. In
bedwang gehouden. Door opvoeding en regels en fatsoensnormen. Maar overal,
overal zit het, achter die tralies, de rivaliteit tussen mensen omdat ze
elkaars geluk willen kopiëren.
Maar
vooral als er dingen niet goed gaan in de samenleving dan kan dat onderhuids
verborgen onderlinge ongenoegen gaan koken. Dan wordt er een uitweg gezocht.
Dan worden er schuldigen gezocht. Er wordt gewezen. Ongemerkt gaat iedereen het
geloven. Er ontstaan tegenstellingen. Groepen worden zwart gemaakt.
Slachtoffers gevonden. Denk aan wat Hitler heeft gedaan. Denk aan wat er in
Rwanda is gebeurd. En recent in Kenia. Maar niet te ver weg denken. Thuis ook.
In de familie. In de vriendengroep. In de roddel bij de koffie. In het besmettelijk praatje over die of die.
Eigenlijk
lieve gemeente, zijn het allemaal punten op dezelfde schaal. Van een pesterij
op het schoolplein, een beperkte binnenbrand tussen collega’s op de werkvloer
of in de familie tot die vreselijke volkerenmoorden. De onderliggende
mechanismen zijn hetzelfde.
Juist
Jezus heeft al de dingen zo ongekend scherp doorzien. Hij heeft geweten dat Hem
dat in de afgrond van de dood zou brengen. Maar Hij heeft die afgrondelijkheid
ook willen overwinnen. Hij heeft willen openleggen wat er bij mensen eigenlijk
verborgen zit. De machten die mensen er toe brengen om in strijd en oorlog, in
conflicten en ruzies terecht te komen. Concreet ook: dat mensen rondom Jezus
zelf zo ongemerkt meegezogen zijn in een denkpatroon waarin Jezus eruit gegooid
en gedood werd. Heel het krachtenveld dat daar achter zat, dat wilde Jezus
bewust maken. Door zelf slachtoffer te worden.
En de
kracht die Hij er tegenover heeft gesteld is die van de volstrekte
weerloosheid, maar vooral ook van de liefde geweest. Geen wraak. Volhardende
liefde.
Daarom is
Jezus ook uit die hele wereld van jaloezie en besmetting en dood opgestaan. Hij
heeft het eeuwige leven getoond. Zo zegt Hij het ook in dit gebed. Hij heeft de
Naam van de Vader geopenbaard. Geen propaganda voor een beweging waarin het
uiteindelijk om uitsluiting en om groepsdenken gaat, die leidt tot conflict en
oorlog, altijd weer gebaseerd op ongenoegen dat in mensen sluimert. Maar de
Naam van de Vader. Dat wil zeggen: het Rijk van de liefde! Jezus
heeft op aarde laten zien dat er een andere wereld, een ander Rijk mogelijk is!
Een totaal nieuwe levenshouding.
Als
vanmorgen Kristian in de Doop aan Jezus wordt gebonden, met Jezus sterft en
opstaat, dan mag je zeggen dat hij die weg van Jezus meemaakt. Je mag de
grondhouding waarin je tegenover andere mensen staat afleggen. Al die krachten
die ongemerkt leiden tot conflicten en slachtoffers. Dat wat al zo klein
begint. Kleine ruzies. De eerste signalen. En dan later: meelopen met anderen.
Met de meute. En geroddel. In de Doop krijg je een nieuwe levenshouding als een
belofte, als een genadige kracht aangereikt. Je komt los van het tegenover
anderen staan. En je wordt binnengeleid in die wereld van liefde van Jezus. Je
wordt een vredesduif, een vredestichter.
En één
van de dingen die daarin het meest de kracht van Jezus zullen tonen, is het
feit dat je het gaat opnemen voor slachtoffers. Voor wie gepest wordt. Voor wie
in de knel komt. Voor wie ten onrechte wordt uitgesloten.
Prachtig
voorbeeld in de documentaire-film over Corrie ten Boom, een paar weken terug op
TV. Haar vader, juwelier in Haarlem, die als niet-jood toch in de rij ging
staan toen in de oorlog de Joden hun ster moesten ophalen. En die zei: als
iedereen een ster op doet dan weten de Duitsers niet wie een Jood is en wie
niet. Zo volkomen solidair zijn met slachtoffers! Dat is iets van Jezus. Doorbreekt
de patronen van deze wereld.
En dat
heeft Jezus begrepen. Dat je dan eigenlijk vreemd bent. Als je het tegen de
massa in opneemt voor wie ten onrechte wordt vervolgd of uitgesloten. Als je
toch durft te spreken, wanneer iedereen zijn mond houdt, en zwijgt vanwege zijn
hachje. En die eenzaamheid, daar gaat het eigenlijk op deze zondag over. In die
zin wees-zijn in de wereld. Het gevoel hebben het alleen te moeten doen. Zonder
dat Jezus zo direct waarneembaar aan je zijde staat. In geloof. Tegen alles in.
We
spreken de hoop uit dat Kristian en wij allen in onze doop de moed hebben
gekregen om zo in de wereld te staan. Durven opkomen voor werkelijk recht en
werkelijke liefde. Al moet je er ook voor lijden. Het zij zo. En dat de doop
voor Kristian en ons allemaal een appèl is. Een roep om een zuiver geweten. Een
roep om tegen die verborgen krachten die sluimerend meeslepen naar het maken
van slachtoffers, het vol te houden dat je leeft uit andere principes.
Herdenken van slachtoffers, zoals we vandaag doen, is maar niet wat
meelijgevoelens hebben. Maar diep doordrongen zijn van het feit dat we
eigenlijk allemaal geneigd zijn om slachtoffers te maken, maar dan ook diep
doordrongen zijn van de krachten van liefde die ons daarvan genezen.
Eer aan
de Vader, eer aan de Zoon, eer aan de Heilige Geest, Amen.